Na trylogię Kiedy miłość była zbrodnią składają się tomy Ewa, Michał, Wiktoria. Ramy czasowe zostają określone datą roku 1933, od podpalenia Reichstagu, do przedwczesnej śmierci Wiktorii, wnuczki Ewy Reinhardt, czyli obejmują trzy pokolenia.
Teatr dramatycznych scenariuszy życia głównych i drugoplanowych bohaterów rozgrywa się nie tylko na scenie wojennej Europy. Dzieje się tak za sprawą peregrynacji Żydów z powodu Holokaustu i potężnej zawieruchy wojennej. Powikłane losy Niemców, Żydów, Francuzów, emigrantów rozsianych po kontynentach, komplikują ponadto sprawy wyznaniowe w obrębie poszczególnych rodów, mezalianse małżeńskie, uwarunkowania społeczne i psychologiczne. Pośród meandrów wydarzeń znajdujemy obszerne dyskursy filozoficzne, biblijne, polityczne i komentarze historyczne. W tych partiach możemy z podziwem odnotować niebywałą erudycję Autorki. Co więcej, głęboką znajomość psychologii zarówno dzieci z prawego i nieprawego łoża, jak bohaterów dotkniętych wszechogarniającą traumą, szczególnie doskonałość artystyczną dramatów kobiet. Świadomym zabiegiem pisarskim są mocne efekty epizodów, smaczki obyczajowe, kryminalne oraz wywiadowcze. W każdym tomie pojawiają się niezapomniane kreacje, składające się na spójną całość. Dobro i zło nie są moralizatorsko komentowane. Autorka pozostawia Czytelnikowi otwarte bramy interpretacyjne, nawet w przypadku postępowania brutalnego hitlerowskiego oprawcy i sadysty Rudolfa Bergmanna, który jest jednocześnie zdalnie opiekuńczym ojcem. Odmienny świat skażony wojną, tą siłą fatalną, rzutuje na destrukcyjne wybory, na miłość, która prowadzi do zbrodni.
Tom trzeci został opatrzony swoistym drzewem genealogicznym, porządkującym związki i zależności poszczególnych bohaterów dramatu, bowiem plan powieści zaludniają licznie drugoplanowe postaci, bez których trudno wyobrazić sobie ogrom poruszanych zagadnień i zwrotów akcji. Lęk, powracające koszmary ludzi głęboko nieszczęśliwych, poddanych prymitywnym, wyrafinowanym gwałtom fizycznym i psychicznym, w sposób szczególny zapadają w pamięć.
Nasuwa się jednak pytanie o wartości, takie jak wierność czy tytułowa miłość, może już pozbawiona złudzeń, a może trwająca do śmierci. Meandruje owa Miłość, nie tylko zabarwiona erotycznie, pośród kart trylogii. Padają pytania o sumienie, o duszę ludzką, o trudnego do pojęcia, a może cynicznego Boga, opatrzność, początki wszechświata…
Ewa z pierwszego tomu poświęciła swoją godność i ciało dla ratowania Maurycego i jego syna, poddając się brutalnej opiece faszysty. Kobieta umiera przy porodzie drugiego syna, Jana Berga, z ojca Rudolfa Bergmanna, pozostawiając losowi również pierworodnego, Michała, syna Maurycego Rosenfelda, prawowitego małżonka, Żyda i więźnia obozu Sutthof, lekarza obozowego.
Przyrodnim braciom historia wyznaczyła odmienne drogi, które jednak po latach się spotykają. Linearność opowieści uzupełnia odnaleziony pamiętnik zza grobu Ewy. Staje się on przewodnikiem w sensie duchowym i topograficznym dla Wiktorii Berg, córki Jana Berga, który prawdopodobnie został zamordowany. Wiktoria, obarczona historią rodzinną, przechodzi poważne kryzysy, również o podłożu uczuciowym. Próbuje dociec, zrozumieć fatum, które dotknęło jej ojca, matki, babki… W konsekwencji umiera młodo w niezbadanych okolicznościach, wydając na świat pośmiertnie syna, poczętego z miłości. Tajemnicę śmierci i porodu, poprzez cesarskie cięcie, wyświetla Epilog.
Na 280 plus 295 plus 340 stronach trylogii Joanny Krupińskiej-Trzebiatowskiej dzieje się tak wiele, należy każdą z tych stron czytać z uwagą poznawczą i empatią dla bohaterów, smakować język, podziwiać wartkość akcji, wsłuchać się w przemilczenia, współprzeżywać owe indywidualne miłości. Czytelnicza intelektualna przygoda i satysfakcja gwarantowana.
Może też warto, a może wręcz należy, na osobisty użytek zadumać się nad fenomenem Miłości.
Joanna Krupińska-Trzebiatowska, Kiedy miłość była zbrodnią, t. 1. Kraków 2023, Stowarzyszenie Twórcze POLART, ss. 280
Joanna Krupińska-Trzebiatowska, Kiedy miłość była zbrodnią, t. 2. Kraków 2023, Stowarzyszenie Twórcze POLART, ss. 295
Joanna Krupińska-Trzebiatowska, Kiedy miłość była zbrodnią, t. 3. Kraków 2023, Stowarzyszenie Twórcze POLART, ss. 340