Pasztunowie są główną grupą etniczną Afganistanu oraz jedną z głównych grup Pakistanu. Jest to lud koczowniczy i pasterski. Wszedł w konflikt z ludami osiadłymi i rolniczymi ze względu na sprzeczność interesów i inne podejście do kultury. Pasztuni są muzułmanami sunnitami, a dużą rolę w ich kulturze odgrywa Pasztunwali, czyli tzw. kodeks honorowy, oparty np. na zemście rodowej. Właśnie o tej grupie etnicznej pisze Jadwiga Pstrusińska w swoim opracowaniu Z Pasztunistanu. Fragmenty literatury.
Język pasztuński należy do grupy języków irańskich. Istnieją dwie podstawowe odmiany: paszto w Afganistanie, której wersja oparta jest na dialekcie miasta Kandahar oraz pachto w Pakistanie, oparta na dialekcie Peszawaru. Do obowiązków państwa należy przygotowanie programu rozwoju i umocnienia pozycji paszto jako języka urzędowego.
Wstęp, który możemy przeczytać na początku książki jest bardzo przydatny, wyjaśnia sporo informacji, które musimy wiedzieć, aby zrozumieć tę literaturę.
Przed każdym rozdziałem książki, która nabiera charakteru antologii następuje przedstawienie sylwetki autora. W niektórych miejscach występują rozważania o kulturze. W dalszej części książki dowiadujemy się jeszcze więcej o konkretnych częściach kultury i religii, która występuje w krajach Azji Środkowej.
Cenne są przypisy sporo wyjaśniają. Nazwy własne w języku paszto są tłumaczone, co również jest wielkim ułatwieniem dla czytelnika. Podczas lektury autorka tak sprawnie posługuje się typową dla tej kultury terminologią, a miejscami nawet językiem, że skutecznie wzbudza do siebie.
Przemyślany został zabieg oddzielenia rozdziałów słowami zapisanymi w języku paszto. Nawiązuje to do całej tematyki książki, dzięki temu jeszcze mocniej możemy wczuć się w treść. Do zapisu tego języka używa się zmodyfikowanego pisma arabskiego.
Wiele wierszy przy pierwszym przeczytaniu jest bardzo prosta, znaczenie jest niby oczywiste, ale po zastanowieniu i przeanalizowaniu, a także po zapoznaniu się z wprowadzeniem i informacjami w nim zawartymi to znaczenie jest inne, głębsze lub dwojakie.
Jest też miejsce dla literatury ludowej, dzięki czemu możemy poznać baśń afgańską.
Znajdują się również przysłowia, dalej słownik, który jeszcze dokładniej wyjaśnia znaczenie wyrazów, później możemy zapoznać się z biogramami, a na końcu występuje bibliografia i indeksy: osobowy i nazw geograficznych.
W ten sposób J. Pstrusińska zachęca swoją treścią do dalszego poszukiwania informacji na temat tej kultury i języka.
Jadwiga Pstrusińska, Z Pasztunistanu. Fragmenty literatury, Kraków 2023, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, ss. 128