Janusz Orlikowski to znany w środowisku poeta, eseista i krytyk literacki. Od lat stale współpracuje z miesięcznikami „Akant” i „Gazeta Kulturalna”. Jest autorem kilkunastu książek z wierszami, jak również esejami, szkicami literackimi, a także tekstami piosenek.
Niedawno nakładem Instytutu Wydawniczego „Świadectwo” w Bydgoszczy ukazał się jego najświeższy tomik zatytułowany „Ponad chmurami”. Generalnie rzecz ujmując jest to zbiór wierszy o charakterze głęboko humanistycznym, o lekkim zabarwieniu filozoficznym.
Autor podejmuje w nim różne tematy związane z wyborami, jakich musi dokonywać podmiot liryczny, aby żyć godnie. Orlikowski ukrył w tekście wiele słów – kluczy, których należy użyć, aby prawidłowo odczytać jego przesłania. Bez wątpienia należy do nichSłońce, które staje się imperatywem Światła, a idąc dalej tym tropem – pewnej formy czystości i łączności z Absolutem. Autor przypisuje słońcu moc niemalże równą boskiej, stwierdzając w zakończeniu wiersza pt. „Ponad chmurami III” (s. 47): na początku było słońce. Zdaniem poety ono było na początku i będzie na końcu: ponad chmurami zawsze świeci słońce (tamże). Motyw ten pojawia się w wielu innych tekstach - przy opisywaniu pobytu podmiotu lirycznego nad Morzem Śródziemnym, gdzie słońce tam wciąż ma moc (Miejsca, s. 11), czy też podziwiając jego wschód na Saharze (Nowy wiersz, s. 48) lub w listopadowy dzień nad jeziorem (W listopadowy dzień, s. 49).
Podobną funkcję do słońca pełni w wierszach Dotyk. Razem dali początek światu: na początku był dotyk/ jeszcze w łonie matki – pierwszespotkanie z życiem / to on – ewangelia miłości (Ewangelia według Janusza, s. 23). Według Orlikowskiego dotyk jest również nierozłącznym atrybutem miłości, synonimem łączności ciał i dusz. Mówi o tym w wierszach opisujących swoje relacje z żoną: dotykasz mnie tak często jak tylko możesz / wiesz – w tym życiu to są nasze imiona / które poprzez to zmienią się w jedno (Dotyk, s. 28). Z dotykiem u poety wiąże się nierozerwalnie Nagość. Symbolizuje w jego tekstach brak obłudy, zakłamania i dążenie do Prawdy: dotknij mnie a powiem ci / jak się mamy / ciała utkwione w duszy nigdy nie kłamią (Ewangelia według Janusza, s. 23). W tym kontekście znaczeniowym wiersze dedykowane przez autora Ponad chmurami żonie Basi zyskują jeszcze nowe znaczeniowe walory: lubię gdy po mieszkaniu przechadzasz się nago / przyklejony do poduszki podglądam Cię jak dziecko / i widzę więcej niż można powiedzieć // poranek deszcz za oknem a Twoje ciało / słońcem i to jest rzeczywistość (Lubię, s. 24). Nagość według poety pozwoli nam się wyzwolić z grzechu i powrócić do raju: czas porzucić łachmany i udać się do raju / tam wciąż to drzewo które należy omijać /…/ dlatego do naszego łóżka przychodzi zawsze nago (Powrót, s. 25).
Od raju tylko jeden krok do Boga, który w tym zbiorze pojawia się wielokrotnie. Nie dziwi to, gdyż w bardzo wielu wcześniejszych wierszach, czy też szkicach literackich Janusza Orlikowskiego, jest to bardzo częsty temat. W najnowszym zbiorze przybiera On różne postaci: każda księga chce zamykać świat / Biblia Koran czy naukowe dowody / biblioteki godnie uginają się z szacunkiem / i nie pytają (w ciszy bibliotek, s. 8) i nigdy do końca nie jest poznany: w drodze do poznania Boga / tak naprawdę wciąż jesteśmy / w punkcie wyjścia (Logos, s. 13). Wsłuchuje się w nasze modlitwy, z których najmilsza jest mu cisza: najwyższy / najlepszy etap modlitwy (Modlitwa i cisza, s. 15) i zawsze: decyduje się na Słowo/ bezgłośne a jednak słyszalne: / będzie dobrze; (Fakty, s. 51).
Dla poety istnieje tylko czas teraźniejszy, bowiem: tylko będąc teraz wiem że jestem / przeszłość? – przecież już jej nie ma / i podobnie przyszłość której jeszcze nie ma / teraz mieści się tylko w teraz (Tylko nie czas, s. 18), a każdy dzień potrafi opowiadać kolejne teraz (Opowieść o dniu, s. 19). W innym wierszu dodaje: zawsze bowiem gotowe jest teraz / gdy uciszony czas (Pot, słowo, czas, s. 32 ). Poza tym czas tylko: na dobrą sprawę / tylko udaje że jest (Ale gdyby?, s. 40).
Zbiór kończy Suplement z jakże znaczącymi tytułami wierszy: Wiara, Nadzieja, Miłość, Piękno, Dobro i Prawda.
Ponad chmurami to zbiór jakże mądrych i przemyślanych wierszy. Autorowi udało się w nich pogodzić wewnętrzne piękno tekstu z głębią – niemal wręcz filozoficznych – przemyśleń. Gorąco zachęcam do jego lektury.
Janusz Orlikowski, Ponad chmurami. Instytut Wydawniczy „Świadectwo”, Bydgoszcz 2023, ss. 64.