Środowiska literackie (winieta)
W latach osiemdziesiątych XX wieku w Mielcu prężnie działał Klub Twórców i Sympatyków Kultury Sęk. W swoich szeregach skupiał ponad 70 członków, zaangażowanych w szeroki zakres dyscyplin takich jak: muzyka, literatura, kabaret, dziennikarstwo, plastyka itd. Po kilkuletnim okresie działalności, po okrzepnięciu poszczególnych grup, naturalną konsekwencją było wydzielenie się grupy młodych poetów, którzy 28 lutego 1985 roku powołali Mielecki Klub Młodych Pisarzy z siedzibą w Mielcu.
Członkami Klubu zostało 17 twórców, większości wcześniej znanych z aktywnej działalności w KTiSK Sęk, o czym zaświadcza skład pierwszego Zarządu: Jan Stępień - przewodniczący, Janusz Czajowski - wiceprzewodniczący, Marzanna Olter - sekretarz. Po opracowaniu i przyjęciu Statutu, Klub został zarejestrowany w Radzie Krajowej Korespondencyjnego Klubu Młodych Pisarzy. Na VII Zjeździe Krajowym KKMP, który miał miejsce 24-26 maja 1985 roku w Sielpi k. Kielc uczestniczyła trójka delegatów z Mielca: J. Stepień, M. Olter oraz J. Czajowski. Nowym prezesem RK KKMP został wybrany Stanisław Nawrocki z Płocka, wiceprzewodniczącym Wiesław Kotarba z Dąbrowy Górniczej, a sekretarzem Jan Tulik z Krosna. W skład 27 osobowej Rady Krajowej wszedł mielczanin Janusz Czajowski.
Wracając do Mieleckiego Klubu Młodych Pisarzy, istotne stało się określenie programu działania i nakreślenie współpracy z miejscowym Klubem Twórców i Sympatyków Kultury Sęk oraz z innymi ośrodkami o podobnym profilu działania. Za najważniejsze zadanie uznano czynne włączenie się w krwioobieg mieleckiej kultury jak i propagowanie działalności literackiej wśród młodzieży. Istotnym czynnikiem działalności było też organizowanie spotkań z uznanymi w kraju ludźmi pióra. W wyniku przyjętych uzgodnień z KTiSK Sęk podjęto współorganizację wielu przedsięwzięć kulturalnych, m.in.: Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego O Laur Sęka, Mieleckiej Nocy Poetów, corocznych Zaduszek Poetyckich, Wiosennych Biesiad Poetyckich, sympozjów literackich np. Ogólnopolskiego Forum Młodych Twórców Kultury, spotkań autorskich, warsztatów i seminariów, dających możliwość bezpośredniej konfrontacji z rówieśnikami. Nakreślono także zakres działalności wydawniczej i publicystycznej. Odrębnym zagadnieniem objęto współpracę z innymi ośrodkami kultury w kraju i zagranicą.
Zgodnie z realizacją podjętych ustaleń Klub wraz z KTiSK Sęk stał się współorganizatorem Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego O Laur Sęka, który miał łącznie ze wcześniejszymi kilka edycji. W wyniku podjętych działań konkurs uzyskał wsparcie Rady Krajowej KKMP. W Komisji Artystycznej Konkursu, oprócz reprezentanta Klubu, zasiadali znani wówczas literaci i dziennikarze jak: Zbigniew Krempf (ZLP), Jan Grygiel (Nowiny), Jan Tulik, Eugeniusz Orłow, Henryk Jagła (RK KKMP) i inni. Do laureatów należą: Janusz Koryl, Janina Ataman, Adam Decowski, Aleksander Migo, Ryszard Jaśkowski, Bolesław Garboś, Janusz Gołda, Iwona Skopowska, Waldemar Leśniak, Stanisław Radomski, Waldemar Gaiński, Czesław M. Szczepaniak, Andrzej Grabowski, Tomasz Wyżyński, Czesław P. Kondraciuk, Krzysztof Bieńkowski, Anna Kozłowska i inni. Wielu z pośród ówczesnych laureatów jest dzisiaj uznanymi poetami i prozaikami. Konkurs promował poprzez wydawanie Zeszytów Literackich, publikacji prasowych i audycji radiowych oraz nagrań telewizyjnych młodych wówczas twórców i stawał się pomostem na drodze do dojrzałej twórczości literackiej.
Inną formą działalności Klubu była współorganizacja Mieleckiej Nocy Poetów, która zyskała swoje uznanie w mediach publicznych, czego efektem była rejestracja najciekawszych fragmentów przez TVP, pod wodzą red. Jerzego Dubiela. W tym zakresie Mielecki Klub Młodych Pisarzy współpracował także z: Wydziałem Kultury Urzędu Miejskiego w Mielcu, ze Stowarzyszeniem Dziennikarzy Oddział w Rzeszowie, PAP Oddział w Rzeszowie i innymi. Mieleckie Noce Poetów dzieliły się na część poetycką i muzyczną. Do znamienitych gości należy zaliczyć między innymi: Leszka Długosza poetę i kompozytora, który śpiewał liryczne piosenki poetyckie ze słowami własnych wierszy i wierszy innych poetów m. in. Stanisława Balińskiego i Sergiusza Jesienina, oraz Jerzego Mamcarza mielczanina z pochodzenia, który ostrogi artystyczne zdobywał w kabarecie Piwnica pod Baranami a wówczas był już członkiem warszawskiego kabaretu Ostatnia Zmiana. J. Mamcarz swoimi recitalami wprowadzał zebranych w nastrój poetyckich refleksji, podobnie jak występy Sękowców, młodych twórców znanych już z ogólnopolskich festiwalowych estrad m.in.: Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu czy festiwalu piosenki studenckiej, jak również z wielu nagrań miedzy innymi w Polskim Radiu Rzeszów: Andrzeja Szęszoła, Mariusza Ejsmonta, Zbigniewa Kaczmarczyka, Wiesława Jarosza, Piotra Leśniaka, Zbigniewa Maniaka, Krzysztofa Krzaka, Małgorzaty Karaś i innych.
Klub w swojej działalności opierał się na pomocy merytorycznej i bazowej, ze strony: Domu Kultury Mieleckiej Spółdzielni Mieszkaniowej wraz ze swoimi Filiami na Osiedlu Lotników i Szafera, Robotniczego Centrum Kultury w Mielcu, Związkowej Rady WSK PZL Mielec. Posiadał patronat Urzędu Miejskiego w Mielcu i Związku Literatów Polskich Oddział w Rzeszowie. Organizacja Mieleckiej Nocy Poetów była przykładem współpracy wielu organów administracyjnych, kulturalnych i społecznych miasta i regionu, stając się świętem poezji i muzyki. Dawała znakomita okazje zaprezentowania się nie tylko tym znanym, ale przede wszystkim stwarzała szansę zaprezentowania swojego repertuaru młodym twórcom, którzy niejednokrotnie po raz pierwszy występowali przed tak szerokim profesjonalnym gremium, a szczególnie licznie zebraną publicznością.
Na Wiosennych Biesiadach Twórców Kultury, prezentowali się również oprócz członków Mieleckiego Klubu Młodych Pisarzy, laureaci Konkursu Literackiego Mój Świat, do których należały między innymi ówczesne uczennice II LO w Mielcu: Małgorzata Okoń czy Edyta Małgorzata Kilian. Swoją twórczość reprezentowali goście z KKMP z Tarnowa, jak również poeci ze Lwowa: M. Ludkiewicz-Biłonus, I. Wowk i W. Ostapczuk. Ozdobą Wiosennych Poetyckich Biesiad Twórców Kultury były występy laureatów Studenckiego Festiwalu Piosenki w Krakowie: Andrzeja Szęszoła, Marka Paprockiego czy Janusza Czajowskiego i innych.
Odmiennym klimatem cechowały się Zaduszki Poetycki, jak co roku mające miejsce w przeddzień Święta Zmarłych, wkomponowane doskonale w scenerię palących się świec, co pozwalało zastanowić się nad sensem naszej drogi życia. Poezja prezentowana podczas Zaduszek ukazywała niepokoje filozoficzno-egzystencjalne, połączone z wrażliwością młodych twórców.
Nawiązana współpraca w 1985 roku, jak również w kolejnych latach z innymi środowiskami kultury, najbardziej była owocna ze środowiskiem tarnowskim, skupionym w trzech grupach literackich: Rydwan, Tarnów i Obserwatorium, które funkcjonowały w ramach Tarnowskiego Klubu Młodych Pisarzy Trop. Do czołowych przedstawicieli środowiska tarnowskiego należeli wówczas: Józef Komarewicz, Kazimierz Karwat, Anna Karecka -Marzec, Janusz Gdowski, Anna Szymańczuk, Andrzej Bucki, Józef Kołodziej, Elżbieta Nowak, Edmund Krzyżanowski, Ryszard Smagacz, Bogdan Kuta i Józefa Frysztakowa. Efektem tej współpracy była przyjaźń pomiędzy ośrodkami mieleckim i tarnowskim oraz współpraca połączona z prezentacją twórczości środowiska mieleckiego w Tarnowskim Magazynie Informacyjnym i tygodniku TeMi, a środowiska tarnowskiego w mieleckim Głosie Załogi, wspólne wydanie plakatów poetyckich i bezpośrednia wymiana oraz prezentacja twórczości przed publicznością tarnowską i mielecką.
W 1987 roku nawiązano współpracę z Klubem Twórczej Młodzieży im. Iwasiuka we Lwowie. Klub Lwowski Skupiał około 350 członków. Należeli do nich między innymi : W. Proskuriekow, F. Narodniekaja, N. Sametos, M. Batich, M. Ludkiewicz-Biłonus, I, Wowk, W. Ostapczuk, M. Miszczenka. Wówczas: reżyserzy, muzykolodzy, aktorzy, dziennikarze miejscowych czasopism, pracownicy naukowi Uniwersytetu, Politechniki Lwowskiej, Filharmonii Lwowskiej i studenci. Współpraca ta przyniosła kolejne doznania i możliwość spotkania z kulturą naszych niedalekich sąsiadów. Twórcy ze Lwowa często gościli w Mielcu prezentując swoje utwory literackie. Delegacja mielecka prezentowała swój program m. in. w 1989 roku na Dniach Lwowa, gdzie swoją twórczość przed ponad pięćset osobową publicznością przestawili: Małgorzata Olter wprowadzając zebranych słuchaczy w lirykę kobiecych wierszy, a Stefan M. Żarów w nastrój filozoficznych rozmyślań. Janusz Czajowski zagrał i zaśpiewał piosenki andrusów zwierzynieckich oraz swojego autorstwa.
Pokłosiem tego wyjazdu była wystawa członka Klubu Roberta Strusińskiego nosząca znamienny tytuł: Dlaczego? Spacer po Łyczakowie, zorganizowana wspólnie z Miejską Biblioteką Publiczną w Mielcu 24 października 1989 roku. Na wystawie zgromadzono 21 fotogramów tematycznych z miejsca ostatniego pobytu znanych i nieznanych Polaków spoczywających na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Prezentowano wówczas fotogramy w tonacji ciemnej barwy, jakby nasiąknięte tajemniczą mgłą. Prowadziły do zadumy, nad historią naszego narodu. Częścią składową wystawy była audycja dokumentalna, poświęcona wybitnym przedstawicielom kultury, oświaty i nauki polskiej, którzy są pochowani na tej lwowskiej nekropoli: Maria Konopnicka, Gabriela Zapolska, Artur Grottger, Benedykt Dybowski, Aleksander Fredro, Stefan Banach, Walery Łoziński. Postaci te przemówiły swoją twórczością i oddaniem dla Polski.
Działalność Mieleckiego Klubu Młodych Pisarzy przenikała się z funkcjonowaniem Klubu Twórców i Sympatyków Kultury Sęk. Przejawiało się to w zrealizowaniu wspólnych przedsięwzięć o znaczeniu ogólnokrajowym, jak chociażby wspomniany wcześniej Konkurs o Laur Sęka czy współpracy międzynarodowej. Zrealizowano dziesiątki imprez o odziaływaniu lokalnym czy środowiskowym, szczególnie w Robotniczym Centrum Kultury WSK PZL Mielec, Miejskiej Bibliotece Publicznej, Klubie Piekiełko, Spółdzielni Pracy Odzież a szczególnie w Spółdzielczym Domu Kultury wraz z filiami osiedlowymi Mieleckiej Spółdzielni Mieszkaniowej w Mielcu, co sprzyjało w dotarciu do szerokiego grona odbiorców. Członkostwo w Mieleckim Klubie Młodych Pisarzy, poza grupą założycielską nie było do końca sformalizowane, z racji tego przez jego szeregi przewinęło się wielu twórców. W efekcie tej działalności, w drugiej połowie lat osiemdziesiątych powstało w Mielcu interesujące młodoliterackie środowisko, uznawane nie tylko w swoim środowisku czy w regionie rzeszowskim, ale na ogólnopolskim forum krajowym młodych literatów. Przykładem tego było kilka debiutów poetyckich: Alicji Ungeheuer, Elwiry Stefanowicz, Czesława Metki (Robert Strusiński), Małgorzaty Białoń, Jolanty Barańskiej, Stefana M. Żarów i wielu innych. Utwory poetyckie i prozatorskie drukowane były w mieleckim tygodniku Głos Załogi, tarnowskim tygodniku TeMi, miesięczniku literackim Okolice, Scenie, rzeszowskich Profilach, Informatorze Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Tarnowie, w prasie lwowskiej i wielu innych czasopismach oraz wydawnictwach zwartych. Wydano kilka almanachów i tomików poetyckich. Wielu z ówczesnych adeptów pióra do dzisiaj czynnie zajmuje się literaturą. Należą do nich niewątpliwie: Alicja Ungeheuer- Gołąb ( dr hab. prof. UR), Andrzej Ciach (członek ZAiKS), Jan Stępień (Mielecka Grupa Literacka Słowo), Edward Guziakiewicz (ZLP Oddział w Rzeszowie), Stefan M. Żarów (publicysta i krytyk literacki, wiceprezes Regionalnego Stowarzyszenia Twórców Kultury w Rzeszowie i członek Zarządu Krajowego tych stowarzyszeń w Warszawie, jak również Mieleckiej Grupy Literackiej Słowo).
W przygotowaniu wydawnictw często korzystano z rysunków i grafik Renaty Skrzypek, członkini Klubu Środowisk Twórczych działającego przy Towarzystwie Miłośników Ziemi Mieleckiej im prof. Władysława Szafera, jak również wielu innych adeptów plastyki ze środowiska mieleckiego.
Począwszy od 1990 roku działalność Mieleckiego Klubu Młodych Pisarzy uległa powolnemu zanikowi. Przyczyną były zmiany wynikłe z rozpoczętej wówczas transformacji ustrojowej, brak wsparcia ze strony wcześniejszych donatorów, migracja członków podejmujących studia wyższe czy wynik kryzysu ekonomicznego i związana z tym niejednokrotnie zmiana miejsca zamieszkania oraz pracy. Do przyczyn subiektywnych zaliczyć trzeba wybór innych priorytetów przez poszczególnych członków Klubu, jak również innej drogi życiowej. Swoistym kontynuatorem tego typu działalności w środowisku ziemi mieleckiej jest, powstała w 1996 roku w Mielecka Grupa Literacka Słowo.
Bibliografia:
1. Dziennik Nowiny nr 223 [11311] z dnia 24 września 1985 r.
2. Tygodnik Społeczno-Kulturalny Widnokrąg nr 37 [791] z dnia 11 września 1984 r.
3. Tygodnik Głos Załogi, nr 30 [1150], s. 4-5, z 29 lipca 1985 r.; nr 31 [1151], s. 4-5, z 5 sierpnia 1985 r.; nr 40 [1160], s. 7, z 7 października 1985 r.; nr 41 [1166], s. 4-5, z 18 listopada 1985 r.; nr 4 [1169], s. 4-5, z 9 grudnia 1985 r.; nr 32 [1204], s. 6-7, z 11 sierpnia 1986 r.; nr 20 [1344], s. 7, z 15 maja 1989 r.; nr 24 [1348], s. 3, z 12 czerwca 1989 r.; nr 33 [1357], s. 6, z 14 sierpnia 1989 r.; nr 44 [1368], s. 5, z 6 listopada 1989 r.
4. Informator Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Tarnowie, winieta U sąsiadów z października 1985 r.
5. Encyklopedia Miasta Mielca, tom. 2, s. 105, 374.
6. Mielecki Klub Młodych Pisarzy - Plakat Poetycki: Rze- zam. nr 7308/85.
7. Plakat Poetycki - Klub Twórców i Sympatyków Kultury Sęk i Mielecki Klub Młodych Pisarzy oraz Tarnowski Korespondencyjny Klub Młodych Pisarzy Trop: Drukarnia Związkowa – zam. nr 547386/86.
8. Zbiory własne autora.