Od momentu uzyskania niepodległości przez Litwę  w 1949 roku populacja Litwy skurczyła się o jedną czwartą. W 1990 roku mieszkało tam 3,7 mln ludzi, dziś natomiast tylko 2,8 mln. Według prognoz Eurostatu w 2030 roku będzie ich 2,4 mln, zaś w 2040 – już tylko 2 mln.

Główną winę za demograficzną implozję ponoszą dwa czynniki. Po pierwsze: mniejsza dzietność, która spowodowała, że od upadku komunizmu liczba urodzin na Litwie spadła o jedną trzecią.

Teresa Tatiana czerwińska  urodziła się 7 września 1974 roku w rodzinie Polaków na Łotwie w Dyneburgu, na terenie ówczesnej Łotewskiej SRR. Jest córką Bronisława i Ludmiły (z domu Tumanowska).

Ukończyła studia na Wydziale Nauk Społecznych (1997) oraz na Wydziale Zarządzania (1998) Uniwersytetu Gdańskiego. Rozprawę doktorską pt. "Działalność lokacyjna towarzystw ubezpieczeniowych na rynku kapitałowym w Polsce" obroniła w 2000 r. na Wydziale Zarządzania UG.

I

Kafka nigdy tu nie mieszkał
skrzypienie spichlerzy
ślady niemocy
w świetle ulicznych latarni
cienie okiennic - kierunek drogi
przechodzień nie chce błądzić
stukanie butami
- puls -

przemykanie przez ciszę północy

Malwy przy płocie z żerdek uplecionym
strzeliste, strojne, jak dzwonki w kapeli
rozkołysane wiatrem zielonym
dzwonią plamkami czerwieni i bieli.
Na kołkach w płocie płyną feretrony
złocistych dzbanków, saganków, ładyszek,
dołem kobierzec: wszędobylski mniszek
w słoneczne plamki i puch umajony.

Gród nad rzeką –
fatamorgana z dalekiego czasu –
przyprucha pamięci.

Na stromym brzegu
wyniosłe mury zamkowe,
na dole -
odbite w nurcie wody
spływają w kamiennym bezruchu.

Kryzys demograficzny

Łotwę cechuje niezwykle niski przyrost naturalny. Ludność państwa ciągle się zmniejsza. Według statystyk ONZ od 2000 r. w państwie ubyło18 proc. obywateli, czyli ponad 400 tys. osób.

Józef Mackiewicz (1902-1985) to wybitny pisarz rodem z Wilna, nieprzejednany wróg wszelkich ustrojów totalitarnych. Jego twórczość jest do dziś kopalnią wiedzy o nadzwyczaj skomplikowanych stosunkach polsko - litewskich z okresu II wojny światowej. Jego powieści „Droga donikąd” oraz „Nie trzeba o tym głośno mówić” winny być podstawową lekturą dla ludzi interesujących się tą tematyką.

Literatura piękna rozpina się na kilku bądź maksymalnie kilkunastu węzłowych fenomenach z obszaru życia ludzkiego, jako że jest ona ustawiczną próbą uchwycenia, zrozumienia i opisania ludzkiej egzystencji. Najpopularniejsza jest triada: życie - miłość - śmierć, bardzo często - i słusznie - zredukowaną do diody miłość - śmierć. To w liryce, która jest kondensatem, syntezą refleksji nad człowiekiem i jego życiem, natomiast w epice, która jest bardziej analizą diaporem węzłów jest znacznie większy.

Trudno jest opisać historię życia Imanuela Kanta. Nie miał on bowiem ani życia, ani historii. Prowadził uporząd­kowane mechanicznie, prawie abstrakcyjne życie starego kawalera, przy cichej, ustronnej uliczce w Królewcu... Wsta­wanie, picie kawy, wykłady na uniwersytecie, jedzenie, spa­cer — wszystko miało swój określony czas i sąsiedzi wie­dzieli dokładnie, że wybiło wpół do czwartej, kiedy Ema­nuel Kant w szarym surducie, z hiszpańską trzcinką w ręku przekraczał próg domu i wędrował wąską alejką lipową...

W moich rozważaniach skupię się na tekstach  Krystyny Jarosz oraz  Swietłany Gribowskiej.

Krystyna Jarosz z Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie wygłosiła referat ”Współczesne ślady polskości w krajobrazie historycznym obwodu kaliningradzkiego”. We wstępie autorka zauważa:

Współcześnie w Obwodzie Kaliningradzkim to co polskie, to dobra i tania żywność oraz żółte tramwaje PESA z Bydgoszczy na ulicach stolicy. Powszechnie znany jest jeszcze Konsulat Generalny RP i pomnik przyjaźni radziecko-polskiej z lat siedemdziesiątych XX wieku i nic więcej.

Na wysokim, prawym brzegu Niemna, mniej więcej w połowie drogi między Kownem a Jurborkiem rozłożyła się niewielka miejscowość Wielona (lit. Veliuona). Jej nazwa pochodzi od pogańskiej bogini Wellony, która miała tutaj, na nadrzecznym wzgórzu swój święty gaj. Na tym samym wzgórzu wielki książę litewski Witenes, starszy brat Gedymina, zbudował pod koniec XIII wieku drewnianą fortecę, aby broniła ziemi litewskiej przed najazdami Krzyżaków.