Gdybyśmy chcieli zajrzeć do specyficznego świata literatury słowackiej, nie moglibyśmy ominąć ogólnie znanego faktu, że prawie przez tysiąc lat kształtowała się ona w przestrzeni historycznych Węgier, służąc każdorazowo władzy politycznej.
Okoliczność ta poważnie wpłynęła na jej kierunek i tempo rozwoju, jednocześnie decydując o spełnianiu politycznej funkcji w procesie przekształcania słowacczyzny w naród słowacki. Poniżej, bez spełnienia wymogu kompletności, spojrzymy na ważniejsze etapy tego rozwoju od początków do dnia dzisiejszego, przystając na moment przy ważniejszych twórcach.
Korzenie literatury słowackiej sięgają wstecz aż do IX wieku i są ściśle powiązane z religijną i kulturową misją Cyryla i Metodego, którą spełniali na obszarach Państwa Wielkomorawskiego. Dwaj bracia stworzyli oparty na dialekcie macedońskim język staro słowacki, na którym bazując w 863 roku przetłumaczyli Biblię i wprowadzili język starosłowiański do liturgii. Na podstawie działalności translatorskiej można obydwóch misjonarzy uznać za twórców  słowiańskiej literatury przekładowej. Podczas misji, równolegle z przekładami pojawiły się i dzieła oryginalne. Cyrylowy poemat Proglas („Prolog" – 863) jest pierwszym lirycznym dziełem starosłowiańskim, które stało się znaczącym kamieniem milowym w kształtowaniu słowackiej poezji, a później przez ich ucznia - identyfikowanego z Klimentem – kształtowaniu legend Panonii i słowiańskiej prozy. Po śmierci Metodego (885), przy wyraźnych staraniach księcia Świętopełka, zakazano stosowania liturgii starosłowiańskiej a uczniów apostołów wygnano z kraju. Przenieśli się oni na tereny Bułgarii, Chorwacji, Serbii. Rosji. W konsekwencji, w tych krajach słowiańskojęzyczna kultura i jej rozwój wskazuje na kontynuację tradycji wielkomorawskich, czego natomiast nie możemy powiedzieć o dalszym rozwoju piśmiennictwa słowackiego.
Po upadku imperium Wielkomorawskiego (907) obecne tereny Słowacji stopniowo wtapiały się w królestwo węgierskie, które z kolei skłaniało się ku kulturze łacińskiej. Język łaciński i świadomość przynależności do natio hungaricus przez długie lata wiązały z sobą wielonarodowościową ludność kraju. Etnikum słowackie w życiu codziennym używało języka ludowego (dialektów); dopiero od XIV wieku począwszy, obok łaciny swoje miejsce uzyskał czeski. Język czeski (w formie dopasowanej do słowackiego) pełnił funkcję języka macierzystego w sferach elit słowackich. Słowacka literatura pisana w języku czeskim pojawia się w XVI wieku, przykładowo w pieśniach historycznych, w poetyce miłosnej i kościelnej. Pod wpływem reformacji dokonuje się tłumaczenie Biblii na języki narodowe. Tłumaczenie na język czeski ukazało się w 1593r i pod nazwą „biblicstyina" stało się powszechnie znane. Język ten przejmują także słowaccy pisarze stosując go aż do połowy XIX wieku. Pod wpływem kontrreformacji zakwitła protestancka i katolicka kultura śpiewu. W związku z tym warto wspomnieć, że powszechnie znany ewangelicki śpiewnik (1636) Jiři Tranowsk?ego pierwsi słowaccy osiedleńcy przenieśli na tereny Dél Alföld (Południowa Nizina Węgierska), który od tamtych czasów stał się ich  istotnym kodem kulturowym.
Reformy Marii Teresy i Józefa II w drugiej połowie XVIII wieku w sposób korzystny wpłynęły na rozwój słowackiej kultury i literatury. Proces uświadamiania narodowego dla narodów historycznych Węgier był powolny i skomplikowany, szczególnie dla ludności słowackiej. Spośród opóźniających czynników wymienię dwa: jeden to fakt, że słowacczyzna nie dysponowała instytucjami kulturalnymi, drugi natomiast to -uprzednio już wspominany problem – brak własnego języka literackiego.  Z tego konsekwentnie wynika, że podczas budzenia się słowackiej świadomości narodowej (czasy oświecenia) dominującą była kwestia własnego języka. Stosowne rozwiązania hamował, też fakt, że inteligencja słowacka odnośnie koncepcji językowej rozpadła się na dwie części. Ewangelicy trwali przy języku czeskim, katolicy natomiast przeciwnie, formułowali prawo do języka samodzielnego. Jego pojawienie się związane jest z nazwiskiem duchownego katolickiego i jednocześnie językoznawcy Antona Bernolaka, który na podstawie zachodnio słowackiego dialektu stworzył pierwszy słowacki język literacki nazwany jako „bernolacstyina". W 1790r powstała jego praca językoznawcza pod tytułem Grammatica Slavica, a po jego śmierci światło dnia ujrzał drukowany w budajskiej drukarni, sześciotomowy słownik Slovar slovenski česko-latinsko-nemecko-uherski (1825 – 1827). Tymi dwoma dziełami stworzył podstawy słowackiej lingwistyki. Pochodzący ze szkoły Bernolaka, jej najbardziej aktywny członek Juraj Fadly, katolicki duchowny, jest autorem pierwszego dzieła pisanego w języku słowackim Duverna zmluva mezi diablom a mnichom („Poufna rozmowa między diabłem a mnichem" – 1789) zawierającego satyryczny dialog popularyzujący reformy Józefa II. „Bernolacstyina" uległa rozpowszechnieniu w tłumaczeniach Jana Holl? i jego eposach. Z tego okresu należy wymienić Jozefa Ignacego Bajzego z dwóch powodów: spod jego pióra wyszła pierwsza słowacka powieść pod tytułem René mladenca prihodi a skusenosti („Przygody i doświadczenia młodego René" – 1784-1785) i po drugie -to on był tym, który już przed Bernolakiem eksperymentował z tworzeniem słowackiego języka literaturowego. Dał wyraz swojej ambicji przez opublikowanie książki opartej na kreowanym przez siebie języku słowackim, co patrząc lingwistycznie jednak nie było zbytnio uzasadnione.
Już w pierwszej kwarcie XIX wieku w polityce pojawiają się tendencje madziaryzujące ukierunkowane powstaniem państwa węgierskiego.  Dlatego inteligencja słowacka poszukiwała wsparcia u Czechów, mając nadzieję odkrycia wspólnoty z całą słowiańszczyzną. Tę koncepcję narodowościową opracowuje Pavol Jozef Safarik (1795 – 1861) początkowo w wydanym w języku niemieckim dziele p.t. Dejiny slovanskej reči a literatury – 1826 („Historia słowiańskich dialektów i literatury"), a Jan Kolla (1793 – 1852) w Slaby dcéra (1824), w dziele liryczno epicznym przedstawia to w artystycznej formie. W sonetach pod tytułem Předzpěv („Prolog") na nowo formułuje, określa pojęcia ojczyzna i naród, podnosi kwestię wolności osobistej, wszystko w wymiarach przeszłość – teraźniejszość – przyszłość. Koncepcję ponsłowiańszczyzny demonstruje jako mocno rozgałęzione drzewo, którego pniem jest silne państwo rosyjskie, konary natomiast symbolizują małe narody słowiańskie. Osobnym akcentem romantycznych wypowiedzi przelanych w klasyczne dzieło artystyczne jest elegijna, dystychowa forma wiersza i język czeski. Po przeniesieniu się do Pesztu (1819) nawiązał on, w duchu wspólności słowiańskiej, kontakty z tamtejszymi przedstawicielami formującej się literatury serbskiej i innymi słowiańskimi pisarzami, naukowcami. Drugi wielki poeta tego okresu Jan Holly (1785 – 1849) pisze w Bernolakowym języku słowackim epos narodowy p.t. Svatopluk („Świętopełek), dla którego tematykę czerpie z historii państwa Wielkomorawskiego. W dziele tym opisuje klasycznym heksametrem bohaterską walkę Świętopełka i narodu morawskiego o wolność oraz zwycięstwo nad Karolmanem prawdopodobnie królem Francji. Obydwaj poeci Słowian i Słowaków przedstawiają jako narody o „gołębim sercu", miłujące pokój i wolność. Ten wyidealizowany obraz narodowościowy przejmuje także szkoła romantyczna.

c.d.n