Opowieści pielgrzyma (ros. Откровенные рассказы странника духовному своему отцу) – książka nieznanego autora z drugiej połowy XIX wieku, relacjonująca przygody rosyjskiego pielgrzyma spędzającego życie na pieszych wędrówkach do sanktuariów, nieustannej Modlitwie Jezusowej oraz czytaniu Biblii i Księgi Dobrotolubia. Motyw przewodni to hezychazm.
Wątek staroprawosławny.
- Nocleg pielgrzyma w chacie staroobrzędowca, który przez kilka miesięcy z ciekawości, namówiony przez duchownego, uczęszczał do Cerkwi nowoobrzędowej.
- Dyskusja na temat różnicy między dbałością o zewnętrzną formę obrzędów liturgicznych w staroprawosławiu [dbałość], a nowoprawosławiu [niedbałość]. Uwaga na temat tego, że w nowoobrzędowych cerkwiach nie ma podziału na część przeznaczoną dla kobiet i dla mężczyzn, zarzut kiepskiego przygotowania się do posługi duchownych nowoprawosławnych: skracanie liturgii, niewyraźne mówienie i śpiewanie, zarzut, że w nowoprawosławnej Cerkwi wierni nie wiedzą jak należycie uczestniczyć w nabożeństwach [kiedy wykonywać konkretne gesty, wypowiadać słowa modlitw, kłaniać się].
- Zarzut ze strony nowoprawosławia – staroobrzędowcy za bardzo skupiają się na zewnętrznej obrzędowości [formie, rytuałach] nie wchodząc w głębię duchowości prawosławnej.
- Przyznanie racji staroobrzędowcom, że Cerkiew nowoprawosławna potrzebuje lepiej przygotowanych do posługi duchownych.
Owo zderzenie staro- i nowoprawosławia pozwala lepiej rozumieć różnice spowodowane, trwającą od połowy XVII wieku, pełzającą reformą Cerkwi rosyjskiej, coraz bardziej okcydentalizującą się. Widać to chociażby po długości trwania nabożeństw, która w cerkwiach nowoprawosławnych dochodzi nawet do niecałej godziny, co jeszcze niedawno było nie do pomyślenia.
Opowieści pielgrzyma. W poszukiwaniu nieustannej modlitwy, Wydawnictwo M, Kraków 2020, ss. 520.