W słuchawce stacjonarnego telefonu zgrzytnęło i nagle usłyszałem kobiecy głos, który twardą, kaleczoną polszczyzną domagał się przesłania zaległych numerów Protokołu Kulturalnego (przez warszawską firmę pośredniczącą), dzięki czemu egzemplarze trafią do Staatsbibliothek zu Berlin.
Więc do sławnej Berlinki… Pani okazała się pracownicą Fundacji Dziedzictwo Pruskie, która to fundacja zalicza się do największych instytucji kulturalnych na świecie, gromadzi także dzieła sztuki (tam m.in. popiersie Nefretete, czyżby nie wiedzieli, że to falsyfikat?), także artefakty, archiwalia, do których roszczą sobie pretensje polskie władze. Ironia losu? Miałem wtedy prawie cztery lata, więc pamiętam. Czwarta rano, listopadowy mrok, krzyki, płacz, chaotyczne pakowanie się, bo w pół godziny trzeba opuścić dom.… Bo tu przyjdą mieszkać ludzie…, jak powiedział niemiecki żandarm nadzorujący naszą eksmisję… Czwarta rano 22 XI 1941. Zimno, mglisto… Biegniemy z ojcem za wozem, by się rozgrzać… Mija ponad 80 lat od naszego wypędzenia i znów obejmuje mnie Dziedzictwo Pruskie? Mam przesłać egzemplarze Protokołu, by trafiły do Fundacji, będącej, według statutu, elementem ciągłości państwowej Rzeszy… Habent sua fata homini… Właśnie elementy ciągłości, a w nich świetlany Johann Wolfgang von Goethe, który chwalił rozbiory Polski, zalecał wywłaszczenie polskiego chłopa z ziemi, którą winien objąć niemiecki osadnik. Autor publikacji Propozycja wprowadzenia języka niemieckiego w Polsce. Wtórował mu Immanuel Kant w swej Antropologii.
Ale miało być o kwartalniku literackim Protokół Kulturalny na XXV-lecie. Bez złej pamięci, uroczyście i bez żółci… W ostatnich imprezach naszego Klubu Literackiego więc akcenty jubileuszowe: 15 XI 2023 na spotkaniu obecni byli: Agata Stankowska, Edward Balcerzan, Norbert Skupniewicz, Andrzej Sikorski …
12 grudnia 2023 roku na Wigilii Klubowej promowano 86 nr Protokołu Kulturalnego, Stanisław Szwarc zaprezentował swoją nową książkę poetycką pt. J A a profesor Lech Szajdak antologię Grupa poetycka „Wołyń”... Byli i weterani Klubu: Krystyna i Krzysztof Ratajczakowie, Anna Landzwójczak, Andrzej Haegenbarth, Stanisław Romaniuk, Jan Hyjek, Zygmunt Dekiert. Usprawiedliwieni: Marek Słomiak, Jerzy Beniamin Zimny... Także młodsi: Sławomira Sobkowska – Marczyńska, Ewa Szafranek, Igor Frender, Mikołaj Konkiewicz, Michał Sławski. Artyści – plastycy Mariola Kalicka, Jan W. Malik i Ryszard Zdunek...
Celina Lesiewicz i Małgorzata Łyssowska – Szczęsna wsparły Wigilię gitarą i śpiewem. W Poznaniu mówi się, że natchnionym finałem jubileuszu Protokołu Kulturalnego była wigilijna chwila, w której Małgorzata Łysowska – Szczęsna odtańczyła, z dwoma butelkami szampana, figury dla uczczenia rocznicy...
Ale wracając do jubileuszu XXV – lecia Protokołu Kulturalnego. Pismo wiele zawdzięcza współpracującym od lat Stefanii Pruszyńskiej i Stanisławowi Szwarcowi.
Najpierw była płachta, niby arkusz pod tytułem Protokół Towarzyski, wydawany w Zamku do roku 1995. Jesienią tegoż roku rozpoczął swe życie Protokół Kulturalny z rysunkami i wierszami Piotra Pawlaka. Pierwsze numery redagowali: Jerzy Grupiński (prowadzący nieprzerwanie pismo po dziś dzień), Michał Januszkiewicz, Rafał Kochanowicz. Współpracowali: Paweł Krupka (Ateny), Anatolij Niechaj (Petersburg). W pewnym okresie Protokół współredagowali także: Barbara Kęcińska – Lempka, Jolanta i Stanisław Szwarcowie.
Chyba od początku mieliśmy dobrego nosa do debiutantów, młodych ludzi wchodzących wówczas na strome ścieżki literatury. Publikowali (i debiutowali na imprezach w sali kominkowej) twórcy dziś znani, animatorzy środowisk, redaktorzy pism, profesorowie, twórcy serii wydawniczych, przywódcy grup poetyckich, twórcy manifestów, laureaci… Lista byłaby długa, oto niektóre z nazwisk: Dawid Jung, Michał Januszkiewicz, Piotr Michałowski, Grzegorz Wróblewski, Tadeusz Juda – Żukowski, Wojciech Gawłowski, Magdalena Gałkowska, Piotr Bagiński, Bogna Hołyńska, Tomasz Mizerkiewicz, Norbertt Skupniewicz (jako poeta), Tadeusz Stirmer, Paweł Kuszczyński, Marek Słomiak, Jerzy B. Zimny. Roman Bromboszcz debiutował kaprysem filozoficznym pod tytułem Pudełko zapałek i wierszem Herbertowi, Grażyna Banaszkiewicz prozą Godzina życia, Anna Kokot opowiadaniem pt. Pożeracz (potem rzecz Matka bomby), Sebastian Nowak – wierszami.
Pierwsze numery Protokołu Kulturalnego – wiersze Julii Hartwig, Krzysztofa Kuczkowskiego, Andrzeja Sikorskiego, Ewy Najwer, szkice Agnieszki Balewskiej, Sergiusza Sterny-Wachowiaka, Jerzego Korczaka, Egona Naganowskiego, Ryszarda K. Przybylskiego. Młode Trójmiasto reprezentowali: Marek M. Kielgrzymski, Wojtek Boros, Lech Loffo Landecki, czyli grupa literacka Monolit Paraliż. Tłumaczenia Franza Kafki, Gabriela Marcela, Tiny Stroheker, Emily Dickinson… Wertując trafiam i na płody mego pióra, między innymi na recenzję książki Andrzeja Pańty Czy świat jest owocem spisku trzecioligowych pederastów? Pod winietą w pierwszych egzemplarzach prace Salvadora Dali, Stasysa Eidrigeviciusa, Marioli Kalickiej, Zbigniewa Kresowatego, wreszcie i – szałowe zdjęcie Güntera Grassa w tańcu z żoną (nagroda Nobla).
Wertując numery Protokołu, natykam się na egzemplarz poświęcony rzeźbom Marioli Kalickiej, też i na ten wydany na przełomie tysiącleci, z wywiadem między innymi z Janem Górą. Zakonnik prosił, by dziennikarka umówiona na rozmowę – żeby mi była dobra laska. Wysłaliśmy do klasztoru dominikanów Annę Kokot. Były numery między innymi poświęcone Günterowi Grassowi, Franciszkowi Starowieyskiemu, Horstowi Bienkowi. Publikowali w Protokole między innymi Bogusława Latawiec, Ewa Najwer, Julia Hartwig, Wacław Oszajca, Marcin Świetlicki, Dariusz Foks, Krzysztof Kuczkowski, Stefan Pastuszewski, Ryszard K. Przybylski, Sergiusz Sterna-Wachowiak. Z młodszych debiutowali między innymi Roman Bromboszcz, Dawid Jung. Do pisma dołączano debiutanckie arkusze, między innymi Anny Czerwińskiej, Bogdana Szutowskiego, zbiorczy Arkusz 2004. Przez pewien okres funkcjonował dodatek młodszej literatury pt. Okowykol okularny, prowadzony przez Omira Sochę. Szkoda tej ongi porzuconej inicjatywy, w której partycypowały najciekawsze młode pióra.
Protokół jest chętnie komentowany na portalach, w sieci, także w Toposie, Gazecie Kulturalnej, Akancie, Nihil Novi, w opracowaniach Jerzego B. Zimnego, który od roku 2020 wydaje w Poznaniu kwartalnik literacki ReWiry (Poznański Oddział ZLP). W internecie znajdziemy Protokół na stronie redagowanej przez Stefanię Pruszyńską – wordpress.com. Tam też istnieje możliwość pobrania egzemplarzy archiwalnych oraz informacji o wydawcy – Klubie Literackim, o imprezach i innych inicjatywach środowiska. W sieci Protokół, bywa, że czasem notowany jako nieregularnik, tymczasem od roku 1988 jest regularnym (odpukać w niemalowane) kwartalnikiem.
Trzy ważne publikacje nawiązują do przeszłości i teraźniejszości Klubu Literackiego i Protokołu Kulturalnego. Oto one... Książka Bogny Wiczyńskiej (przed laty debiutantka w Zamku w wieku 13 lat) – Bycie w świecie Andrzeja Babińskiego... (Wydawnictwo Rys, Poznań 2023), zapowiedź wydania książki profesora Michała Januszkiewicza pt. Bezdomność i bunt. O twórczości Andrzeja Babińskiego. W latach studenckich profesor debiutował klubowym arkuszem poetyckim wydawanym w Zamku w roku 1995, pt. Z drugiej strony (rysunki Zbigniewa Kresowatego). W maju 2024 roku mija 40 lat od śmierci, od skoku Andrzeja Babińskiego z mostu Juliana Marchlewskiego. Tragiczna postać Andrzeja Babińskiego, świetnego poety, jest od lat nieoficjalnym patronem naszego Klubu Literackiego. Trzecim aktem łączności między dawnymi i nowymi laty jest książka wyróżniona międzynarodową nagrodą im. Józefa Łobodowskiego, autorstwa profesora Lecha W. Szajdaka – Grupa Poetycka „Wołyń”... (Muzeum Niepodległości, Warszawa 2023). Grupę współtworzyli między innymi Zuzanna Ginczanka, Jan Śpiewak, Czesław Janczarski, a także Stefan Szajdak (ojciec - autora książki). Pamiętam pana Stefana, prezentowaliśmy jego twórczość w naszych klubowych, zamkowych spotkaniach na początku lat 1970-tych w Zamku...
________________________________________________________