W powszechnej opinii miarą poetyckiego sukcesu jest obecność autora w szkolnych podręcznikach. Te najbardziej nobilitują twórczość pisarza i jego samego, pozwalając na tytułowanie go mianem klasyka. Jeśli jest to pisarz współczesny, to sukces wydaje się podwójny. Można o tym mówić w przypadku twórczości Danuty Muchy, na razie tej dla dzieci, a może już w niedługim czasie i dla dorosłych. Bo to Jej bajka O tym, jak Mróz ukarał złą Zamieć  znalazła się dwukrotnie w podręcznikach „Nowej Ery" pt. Już w szkole. Obserwuję, przeżywam, poznaję… Podręcznik do kształcenia zintegrowanego w klasie drugiej, semestr pierwszy (2001) autorstwa Małgorzaty Ewy Piotrowskiej i Marii Alicji Szymańskiej i w jego nowej wersji, dostosowanej do „Nowej Podstawy Programowej" pod nazwą Nowe już w szkole. Edukacja wczesnoszkolna. Podręcznik część 1 (2010).  Ten drugi został opracowany na podstawie Programu nauczania dla I etapu – edukacji wczesnoszkolnej „Szkoła na miarę", autorstwa dr Teresy Janickiej-Panek, przy współpracy: dr Barbary Bieleń i dr Hanny Małkowskiej-Zegadło. Utwór w pierwszym wydaniu ukazał się pod pseudonimem literackim Adriana Asert, w drugiej wersji natomiast – pod nazwiskiem Danuty Muchy.
    Kim jest Danuta Mucha? Z zawodu – filologiem, historykiem, krytykiem literatury, tłumaczką, co umożliwiły studia rusycystyczne na Uniwersytecie Łódzkim, z zamiłowania - pedagogiem (stąd Jej praca z młodzieżą, a teraz i ze studentami Piotrowskiej Filii polonistyki Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach), z pasji - poetką i autorką książeczek dla dzieci, o czym świadczą jej liczne tomiki adresowane do czytelnika dziecięcego i dorosłego, że wymienię tylko niektóre – dla dorosłych: Tylko sen (Łódź 1996), Morze (Łódź 1998), Cichy śpiew (Włocławek 1998),  Motyle słów (Piotrków Trybunalski 2001, Opava, Czechy 2007), We mgle, strofy o zachodzie Słońca (Piotrków Trybunalski 2003), Kamyki myśli. Sassolin idei pensieri (Piotrków Trybunalski 2004), Kropla. Una gota (Łódź 2006), Taniec traw (Bydgoszcz 2008), po pięknie wydane wiersze zebrane - Muzyka i wiatr (Bydgoszcz 2011), Spowiedź myśli (Bydgoszcz 2011); dla dzieci – O słonku, które nie znalazło się na zegarku (Łódź 1990), O tym, jak Mróz ukarał złą Zamieć (Łódź 1990), Baśniowy świat w czterech porach roku (Łódź 2002), Przysłowia, porzekadła i powiedzenia w opowiastkach (Piotrków Trybunalski 2003), Bajeczka do czytania jednym tchem przed snem (Piotrków Trybunalski 2004), O królu Drulu i pięknej Karolinie (Piotrków Trybunalski 2004), Posłuchajcie, Duszki, cioci Muszki (Piotrków Trybunalski 2004), O strumyku i żabkach, co w trawie piszczy (Piotrków Trybunalski 2004), Przebaczenie (Piotrków Trybunalski 2004), W baśniowym świecie. In the Word of Tales (Łódź 2005), Symfonia słów (Łódź 2007) i in. Z misji – ambasadorem literatury i kultury polskiej za granicą, co potwierdzają publikowane artykuły w czasopiśmie naukowo-literackim „Universidad", wydane tomy wierszy dla dorosłych w wersji polsko-włoskiej (Kamyki myśli. Sasolini dei pensieri), czeskiej (Motyli slov), a dla dzieci - w angielskiej, niemieckiej, francuskiej, hiszpańskiej. W życiu – „kobietą szczęśliwą", jak sama o sobie mówi, dodając „ i dlatego moja twórczość jest optymistyczna, pełna wiary w głęboki sens życia. […] podczas zabawy słowem udaje mi się stworzyć swoistą melodykę poetycką, umiejętnie przekonać o wartości chwili. Moja poezja oddaje w pełni moją radość życia, ale nie pozbawiona jest głębi. Pisząc dla dzieci, staram się z nimi nawiązać dialog" , co udaje się doskonale.
    Drukowana w podręcznikach szkolnych bajka O tym, jak Mróz ukarał złą Zamieć pochodzi ze zbioru Baśniowy świat w czterech porach roku (2002), który ma swą polsko-niemiecką wersję z 2009 roku, a polsko –czeską wersję z 2011 roku. Ale mały czytelnik mógł się z nią zapoznać już wcześniej, w osobnym wydaniu z 1990 roku, z pięknymi ilustracjami Andrzeja Frydela. Jak podpowiada tytuł zbioru, tematem zgromadzonych w nim bajek i opowiastek jest świat, zmieniający się pod wpływem następujących po sobie pór roku. O jego baśniowym charakterze decyduje przyroda – jej piękno i tajemnica, ale przede wszystkim magiczno-baśniowy sposób jego postrzegania przez autorkę. Osiągnięty dzięki poetyckiej wyobraźni, plastyce słowa, antropomorfizacji, dynamizacji obrazu, o której zadecydowały nagromadzone czasowniki, dialogi, motywy wędrówki i podróżowania. Jej poetycka interpretacja świata pozostaje w zgodzie z animistycznym widzeniem i odbiorem świata przez dziecko. „Bajeczki – scenki Danuty Muchy – jak nazywa te utwory Zofia Ożóg – Winiarska – pozwalają dziecku spojrzeć na ten świat inaczej niż na co dzień – właśnie estetycznie, onirycznie i wyobrażeniowo, a także fantazjotwórczo, jako na […] „wielką zabawę". W każdym razie dziecko może być animatorem i kreatorem swojego świata – bajki i fantastyczności, w tym zwykłym, „codziennym" otoczeniu domu czy szkoły" . Nic dziwnego, że   bohaterem literackim są niekonwencjonalni bohaterowie, antropomorfizowane zjawiska atmosferyczne: mróz, wiatr, deszcz, słońce. W każdej z bajeczek dziecięcy czytelnik ma do czynienia z grupą zjawisk ze sobą powiązanych, ukazanych w porządku naturalnym,  zgodnym z cyklem natury. Dotyczy to następstw pór roku, zmieniających się obrazów świata,  sygnalizowanych odpowiednimi zjawiskami atmosferycznymi, jak np. szron, przymrozek, mróz; płatek śniegu, kropla, para, deszcz. Wszystkie tworzą ogniwa procesu poznawania natury, w których uczestniczy niegrzeczny śnieżynek, Kubuś. Już imię bohatera dopuszcza porównanie jego zachowania z niesfornym „chłopcem". Kubuś psoci i figluje, nie słucha mamy i nie uważa na lekcjach, ale jest ciekawy świata. W trakcie swych przygód i wędrówek poznaje proces przemiany wody w całym cyklu przyrodniczym, od płatka śniegu, czyli śnieżynki, którą sam jest, poprzez kolejne fazy przeistaczania się w kroplę, parę, deszcz. Stąd trudno nie przyznać tym utworom miana tekstów edukacyjnych. A jeśli weźmiemy pod uwagę ich obecność w podręczniku, usytuowanie w obrębie problemowo-tematycznego bloku, przeczytamy umieszczone pod tekstem pytania i polecenia związane z odbiorem utworu, kształcące umiejętności czytania ze zrozumieniem, podstawowe kompetencje literackie i językowe, plastyczne w ramach integracji, to  zrozumiemy ich służebność w procesie edukacji. Nie umniejsza to w niczym ich walorów literackich, jak i podstawowego celu tej dziedziny twórczości – „oswajania z literaturą". Wraz z nauczycielem dziecko odkrywa w materiale literackim wartości potrzebne do wszechstronnego rozwoju człowieka. Te wartości są obecne na różnych poziomach poznawania, przekładanego na umiejętności dostosowane do wieku ucznia. W pierwszym z podręczników pytania odnoszą się do treści bajki („Dlaczego Szron, Przymrozek i Mróz mieli ciągle kłopoty z Zamiecią?", „Jak Mróz ukarał złą Zamieć?") i przekładu intersemiotycznego („Namaluj na kartonie zimowy obraz na szybie. Jakich barw użyjesz?" ), w nowym – poszerzono je o pytania otwarte: oceniające bohaterkę oraz wyjaśniające przyczyny zaistniałego zjawiska, odwołujące się do doświadczeń dzieci („Co sądzisz o zachowaniu Zamieci?, „Dlaczego niektórzy ludzie obgadują innych? Porozmawiajcie o tym w klasie" ).  Stwarzają one sytuacje, w których dziecko-uczeń zdobywa nowe doświadczenia, oswaja nowe obszary rzeczywistości, w której żyje. Przytoczone zadania pokazują drugie, pragmatyczne „życie tekstu", uzmysławiają tkwiące w nim możliwości wiązania kształcenia  literackiego  z różnymi formami ekspresji niewerbalnej, którym towarzyszą formy wypowiedzi ustnej. Dzięki szkole utwory te trafiają do szerszej grupy odbiorców. I mimo służebnego w tym wypadku charakteru, nadal nie przestają być utworami literackimi.
    Wspomniany zbiorek przynosi wiele ciekawych literacko tekstów, które na pewno zainteresują najmłodszych czytelników. Frapujące przygody, które przydarzają się literackim bohaterom, są doskonałą okazją – jak słusznie zauważyła Ożóg – Winiarska - do zaprezentowania  dzieciom zjawisk przyrody, tego, co dzieje się na chmurce, w gąszczu traw, na łące . „Estetycznie kreatywny proces przemian wody w cyklu przyrodniczym", jak i oryginalny pomysł uczynienia literackim bohaterem zjawiska meteorologiczne, na którym zasadza się cały cykl zimowych opowieści o śnieżynku, Kubusiu, sprawiły, że zwłaszcza te opowiastki  podobają się dzieciom. „Wyobraźnia dziecka została w nich włączona w pejzaż rozległych obrazów natury, składających się na wizję radosnej metamorfozy kosmiczno-ziemskiego życia" . Dziecko nie odczuwa edukacyjnego charakteru bajek. Przyswaja wiedzę mimowolnie. I to siła tych fabuł. Małego czytelnika nie odstręczają ich tytuły, wręcz przeciwnie. Są dlań atrakcyjne, bo różnorodne. Mają wartość poznawczą lub emocjonalnie angażują. Zdradzają narracyjny charakter utworów (O niegrzecznym śnieżynku Kubusiu, O tym, jak Mrozik zastąpił swego dziadka, O płatku śniegu, który stał się kroplą wody, O słonku, które nie znało się na zegarku, O starym Borowiku i jego dzielnych wnukach, O tym, jak mucha postąpiła z pająkiem, O bocianie, żabce i rock and rollu), zaciekawiają swą tajemniczością (Niezwykły ptak), przyciągają konkretnością (Świerszcz i żabka, Zmiana czasu ), odnoszą się do zjawisk współczesnej kultury z przymrużeniem oka (Psia moda, Prognoza pogody, Jaskółcza telewizja, Koncert świerszcza), otwierają na zabawę, grę z językiem (Słoń na jeża, Szukaj igły stogu siana). Zawsze przynoszą jakąś informacje o świecie. Są wśród nich bajki, bajkowe etiudy i bajkowe opowiastki, a głównym wyznacznikiem owego rozróżnienia staje się narracyjność. Dla tych ostatnich – dominująca forma dialogu i ograniczenia roli narratora (np. O tym, jak Mrozik zastąpił swojego dziadka, Słoń na jeża, Szukaj igły w stogu siana), dla drugich – poetyckość (Niezwykły ptak).
    Dziecięcy czytelnik odnajdzie w tych utworach wszystko, co lubi: magię i wyobraźnię, prawdę i zmyślenie, powagę i żart, i … siebie, bo pod tymi wszystkimi zantropomorfizowanymi bohaterami: Śnieżynkami, Chmurkami, Mrozikami, zwierzątkami rodzimymi i egzotycznymi kryją się dzieci z ich przywarami i zaletami, ale też dorośli. Sporo tych stereotypów dostrzeże nawet dziecko, gdyż zaprezentowane typy osobowościowe, jak i nakreślone sytuacje z życia bohaterów są mu znane z dnia codziennego. W kreacji Muchy odnajdziemy energiczną i zapobiegliwą panią domu, która musi sobie poradzić z nieudacznikiem i domowym trutniem, ukrywającym się w bajce pod postacią pająka (O tym, jak mucha postąpiła z pająkiem), a mamusia z cyklu o Kubusiu, śnieżynce - przypomina wiele zapracowanych i troskliwych mam. Wszystkie jednak dydaktyczne treści przemycane są delikatnie i finezyjnie, podobnie jak proste życiowe prawdy, „skrojone" na miarę dziecka. Podane w lekkiej żartobliwej formie, grotesce i satyrze, nie raniąc uczuć.  Baśniowy świat Muchy oddaje doskonale codzienność dziecka, sytuacje, emocje, pragnienia. Rejestruje zjawiska masowej kultury (moda, koncerty), przenosząc je w bliski dzieciom świat przyrody, w realia mu znane, przyjazne. Za pomocą słowa i wyobraźni autorka kreuje baśniowy świat,  ale tak naprawdę rzeczywisty, obecny na wyciagnięcie ręki, empirycznie sprawdzalny, bo zbudowany z okruchów codzienności, umiejętności patrzenia i podpatrywania. I tego patrzenia obok i w siebie uczy Danuta Mucha – współczesna pisarka, której utwory pretendują do tego, by znalazła swe ważne miejsce w obszarze literatury dziecięcej.  
--
Danuta Mucha, Baśniowy Świat w czterech porach roku. Die Märchenwelt in vier Jahreszeiten, Wydawnictwo ASTRA., Łódź 2009. Przekład na j. niemiecki Ewelina Bartkiewicz. Ilustrac je  Joanna Hrk.