Bardzo mi przykro, ale „trzywersówki” Teresy Brauer, jak i Wojciecha Kawińskiego to nie haiku. To bardzo złe zjawisko. „Zawodowcy” publikują swoje trzywersówki, wmawiając czytelnikom, że to jest haiku.

 

Akant 2011, nr 5

 

Teresa Brauer – str. 10

 

I.
i dzisiaj znowu            
kłóciłam się z sobą,            
o mnie z Tobą
           
1. wers narzuca schemat, w dalszych wersach „znowu” musi się dziać/działa. Litera „i” prowadzi w kierunku wyliczanki, co jest błędem. Poza tym rozpoczynanie 1. wersu literą „i” sprawia wrażenie, że utwór wyjęty jest z większego europejskiego wiersza. Poza tym – czas przeszły – jest nie do przyjęcia w haiku.

i dzisiaj znowu kłóciłam się z sobą o mnie z Tobą
(zapis prozatorski – brak kireji)

II.
zasznurowany       
gorset zaległych wspomnień       
uciska jej pierś

Komunikat poetycki w styku wyeksponowania JA autora metaforą – a to usuwa czytelnika z utworu.

zasznurowany gorset zaległych wspomnień uciska jej pierś
(zapis prozatorski – brak kiereji)

III.
Nie zaproszony       
zapach dawnego żalu         
wrócił i siedzi

Czas przeszły jako czasownik główny. Czasownik „siedzi” jako podrzędny. 2. wers – metafora „europocentryzmu” gwałtownie zubaża treść utworu i motorycznie usuwa czytelnika.

nie zaproszony zapach dawnego żalu wrócił i siedzi
(zapis prozatorski, brak kireji)

 

Wojciech Kawiński – str. 6

 

I.
Na krzyżu człowiek       
Pod krzyżem wiatr milczenia   
I szept z kamienia     

W konstrukcji utworu rozpoczynanie wersów 1. – na, 2. – pod, 3. – i wychodzi wyliczanka. Utwór więc nie jest zamknięty, czego wymaga jedna z reguł haiku. W 2. i 3. wersie metafory, ale już bez znaczenia, bo nie ma kireji, więc mamy tylko – choć dobrą – europejską trzywersówkę.

II.
Morze jest martwe       
Na świętej ziemi leży         
W żywym słońcu       

1. wers jest – zbędne i sprawia wrażenie watowania, żeby uzyskać 5 wersów. W konstrukcji utworu w 2. wersie – „na” oraz „leży” – w 3. wersie na początku „w” – gubi kireji i czytelnika.

III.
Ryby i ptaki        
Są braćmi choć ich dzieli        
przestrzeń a nie świat       

„Są” eurocentryczne przezwyciężenie – też zbędne. Do takich „odkryć” – regułek autor powinien doprowadzić czytelnika, jeśli to ma być haiku.

ryby i ptaki są braćmi choć ich dzieli przestrzeń a nie świat
(zapis prozatorski brak kireji)

IV.
Dźwięki budują       
Wnętrze świata i próbę       
Jego harmonii   

„Odkrycie autora”. Rozdmuchane JA autora wypycha czytelnika.

dźwięki budują wnętrze świata i próbę jego harmonii
(zapis prozatorski, brak kireji)

V.
Sójka przez morze       
Przeleci człowiek płynie       
Do światła śmierci       
       
1., 2. wers styl „różewiczowski”.Sójka – mogło być dobre haiku, a tak tylko błysk „zapowiedzi” w tym słowie. „Przyleci” - czas przyszły.

VI.
Umysł pracuje           
niczym ptak       
Zmierza do kresu       

Znowu „regułka – odkrycie” autora, choć ciekawe, ale w europejskiej trzywersówce. Nie ma miejsca dla czytelnika. Autor nie może wyjść poza europocentryczne przyzwyczajenia.

umysł pracuje niczym ptak zmierza do kresu
(zapis prozatorski, brak kireji)

VI.
Dziecko nie boi       
Się nicości żyje jak       
Pan Bóg nakazał        

I znów „regułka-odkrycie” z wydmuchanym JA autora. Klasyczna europejska trzywersówka, „jak” w haiku trzeba unikać. W tym przypadku watowanie, żeby uzyskać 7 wersów w II wersie.

dziecko nie boi się nicości żyje jak Pan Bóg przykazał
(zapis prozatorski, brak kireji)

 

 

Zapis prozatorski z utworu „wypycha” kireji, a więc automatycznie i czytelnika. W Polsce jeszcze nie wypracowano modelu polskiego haiku i dla czytelnika pozostaje ciągłe sprawdzanie, czy proponowany utwór trzywersowy to haiku, czy „europejska trzywersówka”. W przypadku wątpliwości trzeba próbę haiku – jak będzie twierdził autor – zapisać w jednej linijce (podkr. zielonym kolorem), by szukać kireiji – pęknięcia; i jeżeli czytelnik tego nie znajdzie, to taką próbę trzeba traktować jako formę, czyli europejską trzywersówkę.

Teresa Brauer – I, II, III.
Wojciech Kawiński – III, IV, VI, VII.

Dla przypomnienia, w haiku jako główny musi być czas teraźniejszy – mogą jeszcze występować, jako podrzędne, czasy: przyszły czy przeszły.

 

W haiku autor powinien swoje poetyckie JA ograniczyć na tyle, na ile to jest możliwe (zwrotu tego trzeba często używać przy omawianiu niektórych reguł tej formy). Po procencie JA autora w utworze można ustalić poziom poetycki utworu.

a) Prezentowanie czytelnikowi swoich „odkryć” i „regułek” – co w wierszu europejskim jest oczekiwane – z wyraźnym podkreśleniem swojego autorstwa powoduje zanik roli czytelnika w odczytywaniu utworu.

Teresa Brauer – II.
Wojciech Kawiński – III, IV, VI, VII.

b) Metafory w haiku trzeba unikać. „Błąd metafory” wprowadza określenie ilość bitów informacji lirycznej, które mają uderzać w zasoby pamięci czytelnika. Metafora zbudowana jest z dwóch, trzech słów tylko jeden bit przez co gwałtownie zuboża treść utworu i z reguły usuwa kireji, a przy tym i czytelnika.

Teresa Brauer – II: 2. wers, III: 3. wers.
Wojciech Kawiński – I: 2 wers, IV: 2. wers, V: 3. wers.