W 1561 r. po sekularyzacji krzyżackiego państwa zakonnego na terenie Inflant powstało Księstwo Kurlandii i Semigalii będące lennem Rzeczpospolitej.
Władcą Księstwa od 1562 r. został Gotthard Kettler ostatni mistrz krajowy inflanckiej gałęzi Zakonu Krzyżackiego, powstałej na bazie Zakonu Kawalerów Mieczowych. Przeszedł on na luteranizm i złożył w Rydze hołd lenny królowi Zygmuntowi II Augustowi. Pod względem historycznym Księstwo dzieliło się na zachodnią Kurlandię (łot. Kurzene) i wschodnią Semigalię (łot. Zemgale). Obejmowało ono płd. zachodnią część obszaru dzisiejszej Łotwy. Rozciągało się klinem od wybrzeża Bałtyku z Windawą, wzdłuż Dźwiny, do Dyneburga. Obszarowo zajmowało 26,8 tys. km kw. Na terenie Księstwa zamieszkiwało ok. 200 tys. osób, z czego Łotysze stanowili ok. 80%, Niemcy ok. 8%, Polacy i Litwini po ok. 5%, a Żydzi i Rosjanie po ok. 1%.
Administracyjnie Księstwo dzieliło się na nadstarostwa, a te na okręgi. W Kurlandii, w nadstarostwie Gołdynga znajdowały się okręgi: Gołdynga (łot. Kuldiga), Alschwagen, Windawa (łot. Ventspils) port morski, Frauenburg, Hasenpot (łot. Aizpute), Durben (łot.Durbe) i Grobin (łot. Grobina); w nadstarostwie Tukum – okręgi: (łot. Tukums), Kandawa, Zabeln (łot. Sabile), Autz i Tolsen; w nadstarostwie Mitawa – okręgi: Mitawa (łot. Jelgava), Neuguten, Bowsk, Grenzhoff, Doblen i Neuenburg; w nadstarostwie Zelbork – okręgi: Zelbork, Ascheraden i Dyneburg (łot, Daugavpils).
Jako lenno Rzeczpospolitej Obojga Narodów od 1569 r. (Unia Lubelska) posiadało Księstwo odrębne władze, ustrój i walutę. Od 1578 r. stolicą Księstwa została położona centralnie Mitawa. Od 1642 r. władzę sprawował wnuk Gotarda, a syn Wilhelma i Zofii Hohenzollern – Jakub. Urodził się w 1610 r. w Goldyndze, lecz młodość spędził na wygnaniu, gdyż jego ojca Rzeczpospolita pozbawiła tronu za brutalne stłumienie buntu szlachty. W tym czasie władcą Kurlandii był jego stryj Fryderyk. Młody książę Jakub uczył się i studiował w Lipsku i Rostocku. Dużo podróżował także po krajach europejskich. Zapoznał się ze zdobyczami techniki i funkcjonowaniem handlu. Na przykładzie Anglii i Holandii dostrzegał korzyści płynące z posiadania floty wojennej i handlowej umożliwiające zdobycze kolonialne terytoriów zamorskich i czerpania z nich wymiernych zysków przez te kraje. Za zgodą króla polskiego Władysława IV Wazy wrócił do Kurlandii w 1637 r. a pięć lat później, po śmierci stryja, objął tron w Księstwie. Wobec szlachty kurlandzkiej prowadził politykę porozumienia i ugody. Rządy rozpoczął od reformy zarządzania dobrami książęcymi i szlacheckimi. Część z nich wykupił i dążył do zwiększenia z nich dochodów skarbu Księstwa. Uważał, że pozycja państwa zależy od jego bagactwa. Wprowadził do upraw rolnych nowe odmiany zbóż, a w hodowli nowe rasy bydła. Ziemie odchwaszczono, zmeliorowano i nawadniano. Zreformował rzemiosło i przemysł.
Jednym z głównych zamierzeń było uzyskanie posiadłości zamorskich jako kolonii. W tym przemysł okrętowy oparty na szkutnikach sprowadzonych z Holandii (Niderlandy). W Widawie została wybudowana duża stocznia. W 1639 r. zwodowano pierwszy statek. W okresie panowania księcia Jakuba Kettnera, dzięki wysiłkom stoczniowców powstały 44 okręty wojenne i 79 statków handlowych. W latach rozkwitu gospodarczego 1655-58 wojenna flota Kurlandii posiadała 22 okręty, gdy Rzeczpospolita maksymalnie kilkanaście, a za panowania Jana II Kazimierza Wazy, nie posiadała ich wcale. Rozwinęła się produkcja zbrojeniowa dająca flocie 1414 dział. W kraju powstawały kuźnie, zakłady metalurgiczne, ludwisarskie, prochownie, tartaki, smolarnie, żeglownie i huty szkła. Zaopatrywano wojsko i flotę, a także produkowano na eksport. Powstawały także manufaktury sukiennicze. W handlu zbożem litewskim książę konkurował z opanowaną przez Szwecję, Rygą. Zakupił ziemie na Pomorzu, by zwiększyć eksport płodów rolnych. Starał się nie angażować swojego państwa w wojnę polsko-szwedzką. Był pośrednikiem rozmów Polski, Szwecji, Danii i Rosji, toczących się w Mitawie.
Za panowania księcia Jakuba Kettlera, które trwało czterdzieści lat, Kurlandia i Semigalia dokonała gospodarczego skoku. Sprężyną modernizacji i rozwoju gospodarczego kraju były plany kolonialne księcia. W XVII wieku w Europie nastała swego rodzaju polityczna moda na posiadanie kolonii zamorskich. Książę wzorował się na Hiszpanii, Anglii, Holandii i Portugalii. Jednak położenie geograficzne Księstwa, niezbyt mocna pozycja polityczna, nie sprzyjały planom kolonialnym. Książę Jakub usiłował pokonać trudności zawierając traktaty z Francją, Anglią i Danią w sprawach dostaw sprzętu wojennego i okrętów. Prowadził trudne negocjacje z największym imperium kolonialnym Hiszpanią i największą potęgą morską Holandią, a także z Portugalią. Próbował zawrzeć układ z Rosją oraz zainteresować swoimi planami Rzeczpospolitą. Ta jednak zaangażowana w walki z Kozakami i Szwedami nie wykazała zainteresowania kolonialnymi planami księcia kurlandzkiego. Po wielu staraniach udało się w 1651 r. zorganizować wyprawę morską, na statku uzbrojonym w 20 dział, do zachodniego wybrzeża Afryki. U ujścia rzeki Gambi, na wysepce św. Andrzeja, odkupionej od lokalnych władców, niedaleko Atlantyku wybudowano fort, obsadzając go 150. żołnierzami kurlandzkimi. Wykupiono w samym ujściu rzeki wysepkę św. Marii, gdzie także wybudowano drewniany fort. Fort Jakuba na wyspie św. Andrzeja stanowił centrum kolonii. Prowadzono tu zyskowny handel wymienny z miejscową ludnością: żelazem, złotem, kością słoniową i naczyniami. Wymianę prowadzili specjalni agenci księcia. Na stałym lądzie założono plac targowy.
Drugą kolonią udało się założyć na Karaibach. W 1652 r. książę Jakub nabył od Anglików prawo do wchodzącej w skład Małych Antyli niedaleko Ameryki Płd. wyspy Tobago o powierzchni 300 km. kw. Kurlandczycy dotarli tu po półrocznej podróży na okręcie uzbrojonym w 45 dział. Oprócz załogi na wyspę przybyło 25 urzędników, 123 żołnierzy i 80 rodzin osadników. Objęli we władanie zachodnią część wyspy i na miejscu dawnej holenderskiej twierdzy zbudowali Fort Jakuba, zabezpieczony bastionami. Wznieśli również kościół. Gubernatorem kolonii został holenderski kapitan Willem Mollens. Posiadłość nazwano Nową Kurlandią. Zamieszkiwało ją 500 osadników. Z Afryki sprowadzano niewolników do pracy na plantacjach trzciny cukrowej. Wkrótce miały miejsce zatargi z sąsiadującymi Holendrami i Anglikami.
Kolonie kurlandzkie funkcjonowały kilkanaście lat. W 1661 r. afrykańską kolonię w Gambii zajęli Anglicy zakładając osadę Fort James. Natomiast posiadłość kurlandzką na drugiej półkuli na Tobago uznawali sąsiadujący Holendrzy i Anglicy. W 1666 r. załoga fortu po atakach Hiszpanów i piratów karaibskich opuściła wyspę. Ale kurlandzkie akcje osadnicze trwały aż do 1693 r. Ostatecznie wyspę Tobago zajęli Anglicy.
I tak zakończył się w historii Księstwa Kurlandii i Semigalii okres zdobyczy kolonialnych. Mimo ostatecznej porażki świadczył on o energii i uporze w realizacji swych zamierzeń księcia Jakuba Kettlera.
Do upadku kolonii kurlandzkich przyczyniła się wojna polsko-szwedzka 1653 r. W 1658 r. Szwedzi spustoszyli Kurlandię, zdobyli Mitawę i uwięzili księcia Jakuba z rodziną, a w porozumieniu z Holandią przejęli flotę kurlandzką. Na mocy pokoju oliwskiego w 1660 r. książę Jakub z rodziną został uwolniony. Do końca życia w 1882 r. starał się usilnie odbudowywać zniszczone Księstwo.
W wyniku Wielkiej Wojny Północnej ziemie Kurlandii uległy dużym zniszczeniom. Po śmierci księcia Jakuba, jego następcy od 1711 r. uzależniali państwo od Rosji. Zostało ono ostatecznie zlikwidowane w 1795 r. w wyniku III rozbioru Rzeczpospolitej. Na jego obszarze Rosjanie powołali gubernię kurlandzką.
Na zdjęciu: Księstwo Kurlandii i Semigalii.
Na zdjęciu: Talar księcia Jakuba Kettlera.
Na zdjęciu: Kolonia kurlandzka w Gambii na wyspie św. Andrzeja.
Na zdjęciu: Kolonia kurlandzka na wyspie Tobago.
Na zdjęciu: Mitawa (Łotwa). Pałac książąt kurlandzkich. W podziemiach pałacu został pochowany Jakub Kettler (Fot. B. Pastuszewski).