VI.    

W 1772 r. Fryderyk II Wielki po pierwszym rozbiorze Rzeczypospolitej przyjął tytuł króla Prus. Gdy poniosły one klęskę w bitwie z Napoleonem pod Jeną w październiku 1806 r. król Fryderyk Wilhelm III wraz z żoną Luizą uciekł z Berlina do Kłajpedy. Po nierozstrzygniętej bitwie pod Iławą Pruską w lutym następnego roku cesarz Napoleon Bonaparte usiłował skłonić bezskutecznie Prusy do zerwania sojuszu z Rosją. Natomiast po wygranej przez Francję bitwie pod Frydlandem w czerwcu wojska napoleońskie wkroczyły do Królewca.

Cesarz Napoleon i car Aleksander I w lipcu 1807 r. zawarli w Tylży na środku Niemna pokój. Jego rezultatem było m. in. powstanie podporządkowanego Napoleonowi Księstwa Warszawskiego. Cesarz Francuzów narzucił miastu Królewcowi olbrzymią kontrybucję. Król pruski przybył tu z Kłajpedy i zainicjował szerokie reformy w różnych dziedzinach. Opracowano nowe prawo miejskie i wyborcze w rezultacie czego, deputowani reprezentowali całą miejską społeczność, a nie tylko korporacje. Prawo wyborcze otrzymało 3,5 tys. obywateli. W 1809 r. w radzie zasiadało 102 członków, a magistrat (ciało wykonawcze) z nadburmistrzem na czele liczył 18 zaprzysiężonych radnych. W lutym 1812 r. Napoleon wymusił na królu pruskim zgodę na wystawienie wojska do obrony wybrzeża Bałtyku przed Anglią. Od czerwca mieszkańcy Prus i Królewca pod rządami gubernatora francuskiego musieli utrzymywać tysiące żołnierzy napoleońskich, co było wielkim obciążeniem ekonomicznym. Po klęsce wojsk napoleońskich w Rosji, w listopadzie do miasta napływali żołnierze, będącymi niedobitkami Wielkiej Armii. Po zawarciu w Taurogach, na Litwie, tajnej ugody Prusy miały zachować neutralność. W styczniu następnego roku do miasta wkroczyli Rosjanie, ale Francuzi mogli je opuścić przez port w Piławie. Społeczność miejska ogólnie była przychylna Rosjanom. Król pruski, wciąż sojusznik Napoleona, poprzez sejm Prus Wschodnich i Zachodnich zarządził pobór do wojska i powołanie landwery oraz oddziałów kawalerii. Ostatecznie jednak w lutym zawarł z carem nowy układ i oficjalnie wystąpił przeciw Francji. Oddziały pruskie wzięły udział w końcowym etapie wojny, w bitwie narodów pod Lipskiem w październiku 1813 r. Po upadku Napoleona państwa europejskie w czasie kongresu wiedeńskiego w 1815 r. dokonały przebudowy porządku politycznego na kontynencie. Od tego czasu w Królewcu zaczął się formować ruch zmierzający do zjednoczenia wszystkich ziem niemieckich.

VII.    

Na królewieckim uniwersytecie rozwijały działalność społeczną i polityczną bractwa studenckie, skupiające młodzież różnych narodowości. W tym czasie na terenie Królestwa Polskiego powstałego w wyniku ustaleń Kongresu Wiedeńskiego i podporządkowane Rosji wybuchło Powstanie Listopadowe. Walki z zaborcą toczyły się w latach 1830 -31. Zakończyło się ono likwidacją polskiej quasi państwowości. W latach 1846 – 49 w wielu krajach Europy w ramach przebudzenia narodowego zwanego Wiosną Ludów doszło do rewolucyjnego wrzenia opartego na myśli liberalno – demokratycznej. Ich echa docierały też do Królewca, lecz ograniczyły się do pewnych grup spiskowców, które zmuszono do opuszczenia miasta. Władze pruskie, bowiem, po 1815 r. odebrały miastu część praw społecznych i wprowadziły cenzurę. W 1840 r. na zwołanym sejmie stany Prus Wschodnich, Prus Zachodnich i Wielkiego Księstwa Poznańskiego złożyły Fryderykowi Wilhelmowi IV hołd i przysięgę wierności. Jednak w mieście zawiązała się opozycja demokratyczna, powstało obywatelskie towarzystwo o szerokiej reprezentacji, które wystąpiło przeciwko biurokracji rządowej, domagało się reform politycznych, zniesienia cenzury, uchwalenia konstytucji ogólnoniemieckiej oraz członkostwa Prus w Związku Niemieckim. W 1848 r. zorganizowano wybory powszechne, a w Berlinie uchwalono ogólnokrajową konstytucję. Oficjalne stosunki dworów pruskiego i carskiego były poprawne. W mieście bano się absolutyzmu cara Mikołaja I. Rewolucyjne niepokoje na ziemiach polskich zainicjowały powołanie Komitetu Przyjaciół Polski, który wspierał ochotników tam się udających. Nawet deputowani z Królewca do parlamentu niemieckiego we Frankfurcie sprzyjali Polakom. Ale gdy ci wystąpili w Wielkopolsce przeciw władzom pruskim nastroje się odwróciły. Choć głoszono hasła o restytuowaniu Polski, to pierwszy rozbiór Rzeczypospolitej uznawano za akt sprawiedliwy. Wielki przyjaciel Polaków w tym czasie Ferdynand Gregorovius oraz Królewiecki Klub Demokratyczny stawiał na ideę wolności wszystkich narodów. Lecz parlament ogólnoniemiecki w lipcu 1848r. uznał, że Niemcy nie mają obowiązku wskrzeszać państwa polskiego. W roku następnym Prusy odnowiły dobre stosunki z Rosją. W Królewcu odsunięto od władzy demokratów i liberałów i zaczęło panować reakcyjne Stowarzyszenie Pruskie. Po śmierci króla władzę objął jego brat Wilhelm I. Jego koronacja odbyła się w mieście z olbrzymim rozmachem w październiku 1861 r. Przybył on z Berlina pociągiem, a miasto po raz pierwszy iluminowano światłem elektrycznym. Uroczystość miała miejsce na dziedzińcu zamkowym. Król sam nałożył sobie koronę, a następnie również swej małżonce. Skorzystał także z miecza koronacyjnego księcia Albrechta. W późniejszych latach wybuchł konflikt pomiędzy parlamentem w Berlinie, gdzie zasiadali posłowie z Królewca oraz z Prus Wschodnich i Zachodnich a kanclerzem Rzeszy Otto von Bismarckiem. Powstanie Styczniowe, które wybuchło w Polsce i na Litwie w 1863 ar i trwało ponad rok skutkowało strasznymi represjami ze strony władz carskich. Rząd pruski podpisał umowę umożliwiającą wydawanie władzom carskim zbiegłych powstańców. W czasie jego trwania przez Królewiec i Wrocław przechodziły szlaki przemytu broni. W marcu 1863 r. komisarzem powstańczego Rządu Narodowego w mieście został Kazimierz Szulc organizując przemyt broni do Polski. Powołano też Agenturę Prus Wschodnich z Piotrem Drzewieckim, wydawcą „Głosu z Litwy.”

Współpracownikiem pisma był Józef Ignacy Kraszewski. Zaprzyjaźnione firmy polskie szmuglowały broń i amunicję do Królestwa Polskiego przy pomocy również polskich studentów Albertyny. Wojciech Kętrzyński, działacz narodowy odnotował, że zarówno w czasie polskiego zrywu, jak i w okresie popowstaniowym ludność królewiecka okazywała Polakom wiele sympatii i udzielała różnej pomocy.

VIII.    

Po zakończeniu wojny francusko – pruskiej, gdy upadło cesarstwo Francji w 1871 r. król Wilhelm I został koronowany na cesarza Rzeszy Niemieckiej. Po jego śmierci w 1888 r. cesarzem pozostał Fryderyk III. W sierpniu 1914 r. wybuchła I wojna światowa. Na wieść o tym w Królewcu zapanowała patriotyczna euforia, gdyż uznano ją za obronną i sądzono, że przyniesie zwycięstwo Niemcom. Jednak cesarz dążąc do konfrontacji wypowiedział wojnę Rosji. W mieście obawiano się ataku wojsk rosyjskich. Trwające działania wojenne doprowadziły do załamania się gospodarki. Armie rosyjskie na terenach Prus Wschodnich poniosły w 1915 r. klęskę. Władze miasta domagały się aneksji krain nadbałtyckich i części ziem polskich. Działania militarne szczęśliwie ominęły Królewiec. Sprawa polska zaczęła być ważna w polityce walczących stron Rosji i Prus. 5 listopada 1916 r. dekret dwóch cesarzy obiecywał powołanie kadłubowego państwa polskiego z ograniczoną suwerennością. Niemcy w lutym 1918 r. zawarły w Brześciu pokój z rozwiązaniami niekorzystnymi dla Polski. Ostatecznie wojna zakończyła się klęską Niemiec i osłabieniem poprzez rewoltę bolszewicką Rosji. Polska 11 listopada tego roku ogłosiła niepodległość. Traktat międzynarodowy podpisany w Wersalu sankcjonował nowy porządek polityczny i terytorialny w Europie mocno ograniczając siłę Rzeszy Niemieckiej. Polityczna przyszłość prowincji wschodniopruskiej była niejasna. Rozszerzać zaczęły się wpływy bolszewickiej rewolucji z października 1917 r. W listopadzie następnego roku w Królewcu zbuntowani „czerwoni” żołnierze powołali Radę Żołnierską w celu opanowania miasta mając poparcie Rosji Sowieckiej. Wojsko pruskie rozprawiło się z nią siłą. Na mocy traktatu wersalskiego w miejsce cesarstwa (ostatni cesarz Wilhelm II) powstała Republika Weimarska. Do jej konstytuanty z ramienia Królewca weszło pięciu deputowanych. W radzie miejskiej Królewca przewagę zdobyli lewicowi demokraci. Ponieważ zbolszewicowani marynarze szykowali się w marcu 1919 r. do wprowadzenia sowieckiej dyktatury nowy rząd mianował specjalnego komisarza w Prusach Wschodnich i Zachodnich, który przy pomocy wojska i poparciu obozu demokratycznego rozbił w mieście oddziały „ludowych” marynarzy zaprowadzając porządek. Nie dopuszczono do strajku generalnego i rozwiązano Radę Robotniczą. Ostatnie rady robotnicze na terenie Niemiec zlikwidowano w grudniu 1919 r.

IX.    

Na przełomie XIX w. i XX w. Królewiec posiadał wodne i lądowe połączenia gospodarczo – handlowe z ziemiami polskimi, litewskimi, rosyjskimi i niemieckimi. Kolej: Królewiec – Ełk – Prostki – Brześć n. Bugiem oraz Królewiec – Ejtkuny – Wilno i dalej do Petersburga i Moskwy. Rzeki: poprzez Kanał Królewski i Ogińskiego – Prypeć – Dniepr – do Kijowa i Morza Czarnego oraz przez Kanał Piławski – Bałtyk do krajów Europy północnej i zachodniej. Wymiana handlowa z prowincją wschodniopruską była tu mniejsza niż międzynarodowa. Po zakończeniu I wojny światowej nastąpił kryzys na tym polu, gdyż zaczęły z nim konkurować Gdynia, Gdańsk i Kłajpeda. Republika Weimarska musiała wspierać finansowo miasto. W czasie wojny celnej Polski z Niemcami na początku lat 20. tych jego gospodarka ucierpiała i władze starały się temu zaradzić organizując coroczne targi północne. Modernizowano port, nabrzeża Pregoły oraz Kanał Piławski. Zakładano towarzystwa handlowe i żeglugowe nastawione na handel z Zachodem i krajami skandynawskimi. Powstawały fabryki: wagonów, narzędzi, aparatury radiowej i inne. Królewiec w 1925 r. liczył ok. 280 tys. mieszkańców. Po nieudanym puczu hitlerowskim ideologia nazistowska dotarła także do miasta. Powołano pierwsze komórki partyjne NSDAP. Organizowano bojówki Hitlerjugend. Gauleiterem (komisarzem) dla Prus Wschodnich został Erach Koch rezydujący w mieście. Przyjeżdżali tu agitować Joseph Goebbels, Herman Göring i Adolf Hitler. W 1932 r. istniało już 60 oddziałów partii hitlerowskiej. Zwiększające się bezrobocie, częste zmiany rządów w Republice ograniczenia i ciężary traktatu wersalskiego Niemcy odczuwali jako upokorzenie narodowe. Radykalne hasła poprawy sytuacji głoszone przez nazistów znajdowały posłuch głównie wśród stanu średniego. Hitlerowcy propagowali także rasizm, antysemityzm, szowinizm narodowy i nienawiść. W styczniu 1933 r. prezydent Republiki feldmarszałek Paul von Hindenburg mianował Adolfa Hitlera kanclerzem Rzeszy, którego w wyborach powszechnych poparła większość Niemców. W radzie miejskiej Królewca hitlerowcy otrzymali 54% głosów uzyskując wystarczającą przewagę. Parlament Rzeszy Reichstag nadał rządowi prawo wydawania dekretów z mocą ustawy i prawo uchwalania konstytucji. W kraju wprowadzono rządy terroru. Zlikwidowano niezależne organizacje a przeciwników zamykano w obozach koncentracyjnych lub zmuszano do emigracji. W Królewcu w 1935 r. partia hitlerowska mianowała radnych. Uniwersytet przemianowano na Uniwersytet Rzeszy. Władze w nim objęli młodzi partyjni naukowcy. Cyklicznie organizowano w mieście parady, wiece, capstrzyki i przemarsze, aby wywrzeć wpływ i zastraszać mieszkańców. Miasto okrywały niezliczone hitlerowskie flagi ze swastyką. Rozpoczęto szykanowanie a później eksterminację Żydów, wywożąc ich do obozów w Auschwitz i Teresina. Gauleiter Koch usiłował też sobie przyporządkować kościół ewangelicki jako Kościół Niemieckich Chrześcijan. Trzeba zaznaczyć, że w okresie Republiki w Królewcu, podobnie jak w całych Niemczech narastały antypolskie nastroje, a po objęciu władzy przez nazistów wpajano mieszkańcom przekonanie o misji germanizacyjnej na Wschodzie i wyższości kultury germańskiej. Od 1932 r. rozbudowywano w mieście i okolicach silne umocnienia jak łańcuchy schronów bojowych wzdłuż rzek: Dejmy, Pregoły i Łyny, umocnienia lidzbarskie, linię obronną Elbląg – Olsztynek, Przedmoście Braniewa i umocnienia wybrzeży Zalewu Wiślanego.

X.    

Po podpisaniu z Mokotowem paktu o nieagresji między Niemcami a ZSRR w sierpniu 1939 r. do Królewca przybył owacyjnie powitany Joachim von Ribbentrop. Okolicach miasta formowano 300 tys. grupę Armii Północ i stąd po napaści Niemiec na Polskę, 1września startowały bombowce na front polski. Rozpoczęła się II wojna światowa. Napadnięto na polski konsulat generalny i aresztowano jego pracowników. W mieście zamordowano wielu Polaków. Tu zorganizowano filię obozu koncentracyjnego Sztutthof. W mieście i okolicach niewolniczą pracę w latach 40. tych wykonywało ok. 70 tys. robotników przymusowych wielu narodowości. W latach 1943- 44 na skutek postępujących wojsk sowieckich powołano do obrony dodatkowe oddziały volkssturmu. W dwóch terrorystycznych nalotach bombowych w sierpniu 1944 r. w dużym stopniu zostały zniszczone dzielnice mieszkaniowe, handlowe, zabytkowe budowle i prawie wszystkie kościoły. Pod koniec roku miasto zaczęto przekształcać w twierdzę budując sieć żelbetowych schronów. Komendantem jej został w styczniu 1945 r. gen. Otto von Lasch. Dysponował on siłą ok. 40 tys. żołnierzy. Gauleiter E. Koch uciekł z miasta. Ostatni pociąg z Berlina przybył do Królewca pod koniec stycznia. Prusy Wschodnie stały się terenem ofensywy III Frontu Białoruskiego, pod dowództwem zbrodniczego gen. Iwana Czerniachowskiego (odpowiedzialnego za mordowanie polskich partyzantów w obławie augustowskiej). Wojska sowieckie 26 stycznia dotarły do zewnętrznego pierścienia obrony twierdzy. Tysiące ludzi uciekało w kierunku Sambii i wybrzeża Bałtyku starając się dostać na statki ewakuacyjne. Rosjanie chcąc zlikwidować znaczne siły niemieckie pod Lidzbarkiem wstrzymali dalszą ofensywę na miasto. W czasie tej operacji pod Pieniężnem zginął gen. I. Czerniachowski a nowym dowódcą został marszałek Aleksander Wasilewski. Życie w oblężonym Królewcu było bardzo trudne, a mimo to wiele placówek, urzędów i zakładów pracowało do końca. Rosjanie ponowili atak 29 marca. Dysponowali oni siłą ok. 250 tys. żołnierzy i 1500 samolotami. 6 kwietnia osiągnęli wewnętrzny pierścień obrony, a 9 kwietnia rozbili ostatnie gniazda oporu niemieckiego. (W tym czasie w zamkowych piwnicach znajdowała się schowana w skrzyniach rozłożona bursztynowa komnata, którą Fryderyk Wilhelm I podarował carowi Piotrowi Wielkiemu, a którą Niemcy przywieźli w czasie wojny do Królewca z Carskiego Sioła. 10 kwietnia podziemia nie były zniszczone. Wysadziła je w powietrze władza sowiecka w 1947 r. Potem ślad po niej zaginął.) 9 kwietnia gen. O. Lasch rozpoczął rozmowy kapitulacyjne stawiając jako warunki potraktowanie jeńców zgodnie z prawem międzynarodowym i udzielenie pomocy rannym żołnierzom i mieszkańcom. Rosjanie przystali na nie, ale nie dotrzymali żadnego z nich. Za podpisanie kapitulacji Hitler skazał go na karę śmierci. Od Rosjan otrzymał również karę śmierci za przedłużanie wojny, zamienioną później na 25 lat łagrów, gdzie przebywał do 1955 r. Reasumując – 9 kwietnia 1945 r. to tragiczny koniec niemieckiego miasta Königsbergu, które w dziejach Prus odegrało olbrzymią rolę.

XI.    

W ostatnich miesiącach wojny w Królewcu przebywało kilka tysięcy Polaków, robotników przymusowych. Po zajęciu miasta w kwietniu 1945 r. przez wojska sowieckie licząc, że przypadnie ono Polsce zaczęli organizować radę miejską i straż obywatelską. Niektóre jednostki I Armii Wojska Polskiego w ramach Frontu Białoruskiego posuwały się z Grudziądza przez Ostródę i Braniewo do Królewca. Jednak w pobliżu miasta zostały zatrzymane i zawrócone. Zgodnie z ustaleniami konferencji pokojowej w Poczdamie rejon ten miał znaleźć się we władaniu ZSRR. W pierwszych miesiącach po wojnie w mieście przebywało ok. 70 tys. Niemców, których nowe władze wysiedliły na ziemie niemieckie, a część zesłano do łagrów w głąb Rosji jak i jeńców wojennych. Żołnierze sowieccy mordowali często ludzi bez powodu, masowo gwałcili kobiety i rabowali wszystko, co przedstawiało jakąś wartość. Królewiec był pierwszym dużym niemieckim miastem zdobytym przez Armię Czerwoną. Sowieccy żołnierze na tym germańskim terenie za zezwoleniem dowództwa mogli zachowywać się bezkarnie mszcząc się za zbrodnie niemieckie dokonane na terenach Rosji w czasie wojny 1941 – 45. Represjami i wysiedleniami ludności kierował gen. NKWD Iwan Sierot znany ze swoich wcześniejszych przestępczych działań wobec Polaków, Litwinów, Łotyszy itd. (To on doprowadził do zdradzieckiego pojmania i wywiezienia na proces do Moskwy przywódców Polski Podziemnej w marcu 1945 r.). W marcu 1946 r. najwyższe władze Związku Sowieckiego chciały przekazać miasto i region nowowykreowanej przymusowo Litewskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej, ale ponieważ komuniści litewscy nie skorzystali z oferty (nie wiadomo, dlaczego), ziemie te wcielono do Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W lipcu 1946 r. nazwę miasta zmieniono na Kaliningrad na cześć M. Kalinina, zbrodniczego współpracownika Józefa Stalina, zmarłego w czerwcu wtedy przewodniczącego Prezydium Rady Najwyższej ZSRR. Kaliningrad stał się stolicą obwodu. Zmieniono nazwy miejscowości w obwodzie oraz ulic i placów w mieście po barbarzyńsku zrywając jakiekolwiek odniesienia do 700. letnich jego dziejów. Nowe nazwy odnosiły się głównie do sowieckiej i komunistycznej ideologii oraz do nazwisk działaczy komunistycznych i dowódców wojskowych. Do miasta zaczęła napływać głównie ludność rosyjska. Miasto liczyło: w 1950 r. – 140 tys. mieszkańców, w 1965 r. – 250 tys.,w 1975 r. – 340 tys., a w 1992 r. – 400 tys. oraz 40 tys. wojska. Rosjanie stanowią ok. 80% ludności. W 1989 r. zamieszkiwało tu ok. 4 tys. Polaków, przybyłych głównie z Litwy, Białorusi i Kazachstanu. Nowa władza radziecka odcinała się zdecydowanie od pruskiej i niemieckiej przeszłości miasta. Na miejscach zrujnowanego przez naloty i w czasie oblężenia starej zabudowy zakładano zieleńce i parki. Gdy w 1965 r. grupa światłych obywateli chciała zachować ruiny zamku, premier Aleksiej Kosygin wydał polecenie ich wysadzenia i Wybudowania na tym miejscu Domu Rad. A ponieważ fundamenty były źle obliczone, nigdy nie zasiedlono tego wielkiego gmaszyska i do dziś straszy ono w centrum miasta. W latach 90. tych odbudowano katedrę luterańską, lokując w niej salę koncertową, bibliotekę i centrum spotkań i modlitwy wyznań chrześcijańskich. Śródmieście zostało przecięte szerokimi prospektami zabudowanymi socjalistycznymi wieżowcami. Stare zrujnowane w czasie wojny kościoły i cmentarze zniszczono, a niektóre zaadaptowano na domy muzyki, teatry i galerie. W latach 80. tych XX w. władze zaczęły odtwarzać niektóre pomniki i zabytki, korzystając ze wsparcia finansowego Republiki Federalnej Niemiec oraz potomków dawnych królewiecczan. Zaczęto interesować się również pruską spuścizną literacką, dziejami Albertyny i Prus Wschodnich. Po rozpadzie ZSRR w 1991 r. obwód kaliningradzki wszedł w skład Federacji Rosyjskiej. Jako eksklawa rosyjska obejmuje powierzchnię 15,1 tys. km kwadratowych i liczy ok. 950 tys. ludności. Odległość jego granic z zachodu na wschód wynosi 205 km, a z północy na południe 108 km. Miasto Kaliningrad liczy obecnie 455 tys. mieszkańców i zajmuje powierzchnię 225 km kwadratowych. Jego centrum znajduje się 54° 42´ N szerokości geograficznej i 20° 30´ E długości geograficznej. Odległość miasta do stolicy Federacji wynosi 1286 km. W latach 90.tych do miasta zaczął napływać w różnych sektorach gospodarki, społecznych i kultury zagraniczny kapitał, przeważnie niemiecki. Utworzono kilka muzeów, galerii wystawienniczych, powstały nowe hotele niezbędne dla rozwijającej się turystyki. Na bazie Instytutu Pedagogicznego w 1967 r. powołano Kaliningradzki Uniwersytet Państwowy, który utrzymuje dość szerokie z uczelniami w Polsce i na Zachodzie. Parafiom ewangelickiej i katolickiej zwrócono kościoły. Wybudowano potężną cerkiew prawosławną. Prowadzi się również badania historyczne, dotyczące miasta i całego regionu. Funkcjonuje przemysł i rzemiosło bursztynowe. W okolicach znajdują się wielkie złoża bursztynu, a w Jantarnym pracuje kopalnia odkrywkowa tego surowca. Rozwinięte jest rybołówstwo i przemysł przetwórczy. W mieście funkcjonuje ok. 100 przedsiębiorstw i spółek przemysłowych. Komunikację w mieście zapewniają tramwaje, trolejbusy i autobusy. Działa duża spożywcza i duży bazar owocowo – warzywny. Istnieje lokalne radio i telewizja. W mieście funkcjonuje polski konsulat generalny. W ostatnich latach Kaliningrad stara się nadrobić wieloletnie zaniedbania sowieckie w dziedzinie gospodarczej i kulturalnej. W pobliskim Bałtyjsku na jaki przemianowano Piławę, mieści się duża baza wojennej Floty Bałtyckiej i pracuje tu stocznia marynarki wojennej. Na terytorium obwodu rozmieszczonych jest kilka baz wojskowych i lotniczych, gdzie stacjonują również rakiety z głowicami jądrowymi. Ze względu na swoje położenie miasto predestynuje do roli ośrodka współpracy państw bałtyckich, lecz obecnie polityka prowadzona przez Federację Rosyjską, preferuje zwiększenie skali zmilitaryzowania tego obszaru.