1 maja 1923 roku w Rēzekne urodził się zasłużony działacz Związku Polaków na Łotwie Edward Fiskowicz. Reprezentował pokolenie Polaków wychowane przed wojną. Wiele lat poświęcił promowaniu polskości. Do ostatniego tchu propagował polską kulturę poprzez muzykę, śpiew oraz poezję. Należał do Bractwa Inflanckiego.

Pochodził z polskiej rodziny, która przyjechała na Łotwę do pracy w latach 1917-1918. Pradziadek – Józef urodził się w Krakowie, a prababcia Helena w Wilnie, gdzie oboje zamieszkali po ślubie. Ich syn, Józef, miał sześcioro dzieci – trzech synów: Jana (dekabrystę), Leona (oficera, który w 1920 roku z wojskiem Edwarda Rydza-Śmigłego pomagał oswobodzić Łatgalię) i Edwarda – ojca Edwarda, oraz trzy córki – Marię, Walerię i Wiktorię. Babcia Edwarda była Polką z Rzeżycy, natomiast matka – Aleksandra Fiskowicz Rosjanką.

E. Fiskowicz ukończył polską szkołę powszechną i uczęszczał do Państwowego Gimnazjum Polskiego w Rzeżycy. Jednocześnie kształcił się w szkole muzycznej. Już w gimnazjum aktywnie uczestniczył w imprezach artystycznych, a także zorganizował teatr lalek. Grał w teatrze, śpiewał w chórze, brał udział w zawodach lekkoatletycznych, był organizatorem drużyny piłkarskiej POŁ – czyli Polskie Orlęta Łotwy.

Kiedy rozpoczęła się II wojna światowa wszystkie szkoły i gimnazja zostały zamknięte. Część starszych studentów przedostało się na ochotnika do Polski. E. Fiskowicz  został w Rzeżycy i na prośbę członka Armii Krajowej, Henryka Surdeko, który działał w organizacjach konspiracyjnych, wraz z kolegami Józefem i Michałem przeszedł do konspiracji, tworząc „Triumwirat”. Ich zadaniem był kolportaż ulotek AK wśród rodaków.

Przez całą wojnę pracował razem z ojcem, który był uznanym producentem mebli. Wstąpił do zespołu tanecznego i łotewskiego kwartetu. Dbał, aby na każdym występie była muzyka polska, albo przynajmniej jakaś polska piosenka. Kiedy Wojsko Polskie we wrześniu 1939 roku przekroczyło granice Łotwy uciekając przed faszystami, rodzina Fiskowiczów pomagała uciekinierom, często chroniąc ich przed internowaniem w obozie dla polskich wojskowych w Lilaste. Oficera – Józefa Szczęsnego – przechowali w swym domu aż do końca wojny.

W 1943 roku, po aresztowaniu, służył w 20. Batalionie Policyjnym Łotwy. Aresztowany w maju 1945 roku, został zesłany na Syberię. W latach 1945-1948 pracował w syberyjskim lagrze Востоклаг, gdzie za zezwoleniem komendanta prowadził orkiestrę łagrową „Simfo-dżaz”.

Po powrocie do Rzeżycy w 1947 roku Edward Fiskowicz rozpoczął pracę i naukę w Łatgalskim Państwowym Teatrze Dramatycznym. Tam poznał swoją żonę – Walerię. W 1951 roku, obawiając się kolejnej fali zesłań na Syberię, młodzi małżonkowie uciekli do Rygi. E. Fiskowicz pracował w akademiku dla studentów budownictwa jako wychowawca. Razem z żoną zajmowali się kulturą i wychowaniem młodzieży. Organizowali kółka taneczne, wokalne, plastyczne, recytatorskie. Za tę działalność przyznano im wiele odznaczeń i medali. Razem uczestniczyli w Łotewskich Narodowych Świętach Pieśni i Tańca.

Po ukończeniu Konserwatorium Łotewskiego E. Fiskowicz pracował w domach kultury jako muzyk, dyrygent chóru oraz kierownik artystyczny. Gdy Centralny Komitet Związków Zawodowych postanowił, aby że w każdym domu kultury były kółka zainteresowań, Wanda Pukie i Bolesław Gołubiec w 1978 roku założyli Klub Przyjaźni Polsko-Radzieckiej „Polonez”. Edwar Fiskowicz do ostatniego tchu był aktywnym działaczem „Poloneza”.

Popularyzacja kultury polskiej jest dziełem całego życia tego niezwykle aktywnego Brata Inflanckiego. Był organizatorem imprez literacko-muzycznych, Międzynarodowego Konkursu Polskiej Piosenki Estradowej, wielu występów w placówkach Oddziałów ZPŁ, a także w Polsce, Estonii i na Litwie.

Otrzymał nagrodę stowarzyszenia im. Marii Konopnickiej za napisanie muzyki do wierszy autorki Roty. Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski w 2002 roku odznaczył pana Edwarda Złotym Krzyżem Zasługi Rzeczypospolitej Polski, prezydent RP Lech Kaczyński w 2009 roku – Srebrną Odznaką Orła Polskiego, a prezydent Bronisław Komorowski w 2012 roku – Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. W 2006 roku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznało E. Fiskowiczowi srebrny medal „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis”, a Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych – medal „Pro Memoria” dla uczestników pracy podziemnej.
E. Fiskowicz zmarł 31 października 2016 roku. Był człowiekiem zawsze wrażliwym na ludzkie potrzeby i gotowym nieść pomoc. Niósł radość wszystkim, którzy go znali. Pozostanie w naszej pamięci jako wzór do naśladowania.



Tekst: Stanisław Antonii Januszkiewicz

Muzyka: Edward Fiskowicz



LETNIA KOŁYSANKA

Ponad ziemią, naszym domem –
Księżyc z buzią nieruchomą.
Pająk z nadąsaną minką
Poszedł spać zmęczony.
Chudy komar z mandolinki
Wydobywa tony –
Gra dla mej dziewczynki.

Drzemią na gałązkach wróble...
Komar wycyganił rubla
Za płaczliwe serenady –
Jest uszczęśliwiony.
Szelmy wszystkie te owady –
Księżyc nachmurzony
Nie ma na nich rady.

Na nich czyha pajęczyna –
Już nie brzęczy mandolina...
Zaś w ogrodzie nocne kwiatki
Słyszą tę piosenkę matki.
Szepczą, jak usteczka ptaki:
Oczka zmruż, wiosenko –
Wielka trosko matki.

***