Litwa chyba wciąż jest najmniej znanym przeciętnemu Polakowi krajem wśród naszych sąsiadów. Przynajmniej w dziedzinie znajomości języka, kultury i obyczajów. To się, oczywiście, odbija także na znajomości literatury litewskiej oraz wydaniach jej polskich przekładów. Do niedawna Litwa odstawała pod tym względem od pozostałych literatur sąsiednich. Niemniej, obecne stulecie, a szczególnie bieżąca dekada charakteryzują się znacznym wzrostem zainteresowania wydawców, a zwłaszcza aktywności tłumaczy. Ci ostatni wywodzą się głównie z dwóch środowisk – lituanistów z polskich uczelni oraz literatów pochodzących z polskiej mniejszości na Litwie. Obydwa środowiska są coraz bardziej aktywne w polskiej prasie literackiej. Dość wymienić monograficzny numer 3/173 lubelskiego kwartalnika Akcent zatytułowany Litwa, bardzo bliska nieznajoma i obszerną wkładkę o kulturze litewskiej pt. Pogoń literacka przez Litwę w numerze 3/121 rzeszowskiego czasopisma Fraza.

Minione miesiące przyniosły jednak znacznie bogatsze owoce pracy tłumaczy i promotorów literatury litewskiej w Polsce w postaci dwóch bardzo ciekawych i wartościowych publikacji książkowych. Pierwsza z nich, wydana w Polsce, to antologia poezji litewskiej Pauzy w milczeniu, wydana przez specjalizującą się w lituanikach sejneńską oficynę Pogranicze. To bogaty i wszechstronny wybór wierszy 31 żyjących litewskich autorów, stanowiący pionierski, międzypokoleniowy przegląd twórczości poetyckiej, obejmujący także młodzież, która zaledwie kilka lat temu zaliczyła literacki debiut. Z inicjatywą wystąpiły dwie najaktywniejsze i mimo młodego wieku najbardziej zasłużone tłumaczki literatury litewskiej na język polski, Agnieszka Rembiałkowska i Joanna Tabor, obie związane z warszawską bałtystyką, którą ta ostatnia od kilku lat kieruje. Wybór i przekład utworów jest dziełem grupy młodych tłumaczy, uczestników prowadzonych od dziesięciu lat na Dworze Miłosza w Krasnogrudzie warsztatów kulturoznawczych, nazwanych Sejmikami Literackimi Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Szesnastka młodych tłumaczy wybrała po kilka utworów autorów już w Polsce znanych i tłumaczonych, jak Kornelijus Platelis czy Gintaras Grajauskas, wśród nich także zasłużonych tłumaczy polskiej poezji, jak Eugenijus Ališanka i Birutė Jonuškaitė, a także animatorów młodzieżowego wileńskiego życia literackiego, jak Greta Ambrazaitė, Simonas Bernotas i Aistis Žekevičius, których pierwsze przekłady pojedynczych utworów ukazały się w polskich czasopismach literackich w ostatnich latach.

Druga z omawianych książek została wydana w Wilnie. To dwujęzyczna, polsko-litewska edycja antologii twórczości młodych autorów litewskich piszących po litewsku, a także po polsku, zatytułowana pojemny horyzont / pasaulis telpa akiratin. Inicjatorem i wydawcą zbioru jest Związek Literatów Polskich na Litwie, który w ostatnich latach pod sprawnym kierownictwem trójki młodych autorów, Mirosławy Bartoszewicz, Dominiki Olickiej i Bartosza Połońskiego, zaangażował się w polsko-litewską współpracę literacką. Prezes Stowarzyszenia, znany zwłaszcza z eksperymentalnej powieści gwarowej Robczik, przetworzonej na awangardowe przestawienie teatralne, znane już warszawskim widzom, osobiście nadał książce oryginalną formę graficzno-edytorską i złożył ją do druku. Antologia zawiera utwory 35 autorów napisane oryginalnie po litewsku i dwudziestki piszących po polsku. Wszyscy autorzy to młodzi twórcy, w wieku przeważnie między 20 i 40 rokiem życia. Niektórzy już obecni i cenieni na rynku sztuki, często nie tylko słowa, bo są wśród nich muzycy, plastycy i aktorzy, dla niektórych zaś antologia stanowi debiut literacki. Przekładu wszystkich utworów na polski podjęła się Agnieszka Rembiałkowska, zaś na litewski przełożyli wiersze doświadczenie tłumacze Birutė Jonuškaitė, Vidas Morkūnas i Žilvinas Norkūnas, a także młodsi adepci sztuki translatorskiej Jūratė Petronienė i Bartosz Połoński, występujący w antologii w potrójnej roli wydawcy, redaktora i tłumacza.

Obie książki stanowią nie tylko dowód rosnącej aktywności młodych tłumaczy literatury litewskiej, ale także nawiązywania kontaktów i współpracy między lituanistami z Macierzy i polskimi literatami z Litwy, którzy do niedawna egzystowali we wzajemnej izolacji oraz ignorancji. Młode pokolenia, wychowane w globalizacji i korzystające w pełni z dobrodziejstw internetu, z powodzeniem odrabiają zaległości nagromadzone przez wiele dziesięcioleci z powodu zaściankowego przywiązania do własnych podwórek i braku zainteresowania dalszym otoczeniem. Dzięki tym kontaktom Polska i Litwa zbliżają się do siebie także pod względem literackim, a wspólna przestrzeń cywilizacyjna Rzeczypospolitej Obojga narodów wypełnia się znowu coraz większymi i bogatszymi treściami. To poczucie wspólnej tożsamości jest bardzo ważne w czasach, kiedy wszyscy jesteśmy przytłoczeni skutkami ubocznymi globalizacji i musimy im stawiać opór przynajmniej równie skuteczny, jak frankofonia czy świat niemieckojęzyczny. Tworząc Europę zjednoczoną w różnorodności, musimy dbać o to, żeby wszystkie barwy i formy były w niej równie widoczne.