Źródła, z których korzystano przy pisaniu tego artykułu to przede wszystkim mapy:
- mapa Romera wydana we Lwowie w roku 1939,
- niemieckie mapy sztabowe 1:100000, które autor znalazł latem 1945 r. na dopiero co odzyskanych terenach byłych Prus Wschodnich,
- współczesne mapy tego terenu wydawane w Polsce.

Wykorzystano również własne obserwacje, bowiem autor mieszkał przez 18 lat na terenach dorzecza Pregoły, tej jej części, która znajduje się na terenie Polski oraz  to, co dało się zauważyć w czasie podróży po rosyjskim Obwodzie Królewieckim, który najlepiej nazywać Nadpregolem.
Sporadycznie wykorzystano także niektóre dane liczbowe podane w internetowej encyklopedii - Wikipedii.
W wielu miejscach podano dodatkowo nazwy niemieckie, zaznaczając to przy nich (n),  oraz współczesne nazwy rosyjskie (r).

Zwykle omawianie topografii i zlewni rzeki należy zacząć od opisania jej źródeł. I tu właśnie pojawia się pierwszy i największy problem. Pregoła nie ma źródła, a przynajmniej takiego, jak ma to miejsce przy innych rzekach. Otóż Pregoła, Pregel (n) otrzymuje swą nazwę dopiero zaczynając od miasta Wystruć, Insterburg (n), Czeniachowsk (r). Tam bowiem łączą się trzy rzeki, o różnych nazwach, których wody tworzą Pregołę. Jeżeli jednak zechcemy, i pewnie słusznie, upierać się przy swoim, że jednak nie może tak być i trzeba ustalić źródło rzeki, chociażby tam była chwilowo jakaś inna nazwa, to musimy przeanalizować przynajmniej trzy warianty.

Gdy łączą się dwie rzeki, to którą należy uznać za dopływ o innej nazwie, a którą za tą właściwą? W takim przypadku rozważa się ilość wody poszczególnej rzeki, ale też kierunek, który jest zachowany po połączeniu, a bywa też, że długość tych łączących się rzek.

Czasem ilość wody: szerokość, głębokość i przepływ liczony w m3/s są podobne. Tak jest na przykład w miejscu, gdzie Wisełka Biała i Wisełka Czarna łączą się na wysokości miasta Wisła tworząc królową polskich rzek. Bywa też inaczej. W Ameryce Północnej największą rzeką jest Mississippi (ze względu na kierunek i ilość wody), ale dopiero ze swym dopływem Missouri osiąga swą, jedną z największych na świecie, długość.

Trzy rzeki tworzące Pregołę mają podobną ilość wody. Ilość ta zmienia się w zależności od pory roku oraz aktualnych opadów lub suszy. Jedynie wieloletnie pomiary przepływu u ich końca, którymi nie dysponuję, mogłyby tu coś rozstrzygnąć. Rzeką, która prawie cały czas zachowuje kierunek swojego biegu ze wschodu na zachód, podobnie jak Pregoła, jest rzeka Pissa. Rzeka ta nosi we wszystkich językach tą samą nazwę. Źródła jej znajdują się koło miejscowości Wiżajny na Suwalszczyźnie. Teren ten zarówno w okresie międzywojennym, jak i obecnie znajduje się w Polsce. W pobliżu znajduje się wzniesienie o wysokości 298 m. Jeden strumień wpływa do niewielkiego jeziora o nazwie Wiżajny, które też mieści się w Polsce. Z tego właśnie jeziora wpływa do większego o polskiej nazwie Wisztynieckie. Wzdłuż wód tego jeziora przebiega granica między Rosją a Litwą. Bezpośrednio do jeziora Wisztynieckiego wpada także inna rzeczka wypływająca z mokradeł mieszczących się koło miasta Wiżajny, natomiast z jeziora, z jego północnej strony wypływa rzeka Pissa. Ma to miejsce po zachodniej stronie Wisztyniec, Wischtiniz (n), po litewsku Viotytis. Pissa zmienia stopniowo kierunek z północnego na zachodni. Kilka kilometrów przed miejscem, gdzie pobudowano w jej pobliżu miasto Gąbin, Gumbinnen (n), Gusiew (r), do rzeki tej z lewej strony wpływa niewielki dopływ Rominta, Rominen (n), Ruskaja (r) mający, jak już sama nazwa wskazuje swe źródła w Puszczy Romińskiej. Puszcza ta znajduje się na wschód od miasta Gołdap, Goldap (n). W samym Gąbinie Pissę zasila następny, lewy dopływ, mający swe źródła  na południe od Puszczy Romińskiej, a zatem po jej stronie polskiej, który nosi nazwę Błędzianka, Krasnaja (r). Rzeczka ta, jako strumień przepływa pod sławnymi wiaduktami w miejscowości Stańczyki.

We wschodniej części miasta Wystruć Pissa łączy się z rzeką Węgorapą, Angerupp (n), Angapa (r). Według kierunku płynięcia można uznać, że to Węgorapa wpływa z lewej strony do Pissy, ale autorzy Wikipedii przyjęli, że jest odwrotnie. Pewnie dlatego, że jednak Węgorapa jest dłuższa, około 140 km. Przyczyną tej długości jest to, że w przeciwieństwie do Pissy, posiada znaczne meandry. Węgorapa wypływa z jeziora Wigry, koło miasta Węgorzewo, zwanego przed wojną Węgobork, Angerburg (n). Jezioro Wigry jest jednym z całego zespołu Wielkich Jezior Mazurskich. Mimo to, gdyby z nich miały wypływać rzeki, a nie było dopływów, to zaczęłoby ubywać wody i obniżyłby się ich poziom. Tak więc i w tym przypadku można zauważyć, że Wigry łączą się z jeziorem Święcajty i dalej Stręgiel, do którego wpływa rzeka Sapina, która ma źródła w pobliżu Giżycka, Lotzen (n). Tak więc gdyby ktoś się uparł i pozmieniał nazwy na taki system jak to często bywa, to prawie połowę dorzecza Pregoły mielibyśmy w Polsce.

W mieście Wystruć dopływa jeszcze jedna rzeka, nie licząc małych strumieni, z prawej strony. Rzeka ta zwie się tak jak miasto Wystruć. Inster (n), Instruć (r). Źródła jej mieszczą na północnym wschodzie, niedaleko granicy w Litwą, koło wsi Prawdiwo (r), Iwerbern (n). Rzeka ta tworzy nieraz szerokie rozlewiska na nizinnych łąkach i szereg rozgałęzień, ale dopływ do Pissy i Węgorapy został już ustabilizowany. Nie wydaje się, by właśnie Wystruć mógł pretendować jako początek Pregoły, ale przyłączenie się tej rzeki do poprzednich daje rzekę o nazwie Pregoła. Dalej rzeka jest już całkowicie żeglowna i służyła dawniej jako droga komunikacyjna.

Podążając dalej w dół rzeki  znajdziemy się z niewielkim miasteczku Welawa, Wehlau (n), Znamieńsk (r). Warto tu przypomnieć historię Polski i jej związku z Bydgoszczą, ale to już temat na oddzielny artykuł. Nas interesuje to, że właśnie tu do Pregoły wpływa jej lewy dopływ Łyna, Alle (n), Lava (r).  Patrząc na kierunek nurtu Pregoły i jej szerokość nie można mieć wątpliwości, że to Łyna wpływa do Pregoły, a nie odwrotnie, chociaż dopływ wody jest imponujący. Łyna ma swe źródła koło Grunwaldu, przepływa wartkim nurtem pod murami zamku w Olsztynie, Allenstein (n), następnie pięknym głębokim wąwozem przez kopernikowski Lidzbark Warmiński, Heilsberg (u), dalej przez jeszcze jedno powiatowe miasto Bartoszyce, Bartenstein (n), ale już spokojnie i powoli, by wreszcie minąć granicę z Rosją i oddać swe wody w Welawie dla Pregoły. Oczywiście Łyna ma szereg niewielkich dopływów, na przykład rzekę Guber, nad którą można podziwiać pięknie położony gotycki kościół z 1346 r. pw. św. Jerzego w Kętrzynie, Rastenburg (n).

Zlewnia Pregoły ma 15000 km2 , ale jak widać znaczna jej część znajduje się w Polsce w regionie Warmińsko - Mazurskim.

Jak już zaznaczono, Pregoła ma bardzo mało dopływów z prawej strony, a to dlatego, że kilkadziesiąt kilometrów od niej na północ płynie równolegle Niemen. Między rzekami jest oczywiście wododział, zatem brak terenu, z którego można by zbierać wodę.

Postępując dalej w dół rzeki znajdziemy się w mieście Taplawa, Taplau (n), Gwardiejsk (r). Tu z prawej strony jest jeszcze jedno odgałęzienie rzeki, Deima. Jak się jednak okazuje, nie jest to dopływ, ale odpływ do morza, konkretnie do Zalewu Kurońskiego, w zasadzie już w delcie Niemna. Zatem sytuacja podobna jak u nas z Wisłą. Rzeka uchodzi do Zatoki Gdańskiej, ale wcześniej w prawo odgałęzia się Nogat i mijając Malbork uchodzi do Zalewu Wiślanego.

W Królewcu do Pregoły dopływa jednak jeszcze mały dopływ, Gołowianka, który toczy swe wody poprzez różne stawy miejskie, płynie też koło bramy królewskiej.

W zachodniej części Królewca na rzece mieści się znaczny port morski, a przy ujściu rzeki do Zalewu Wiślanego, właściwie już przy jego końcu, tam gdzie Zatoka łączy się z Bałtykiem, wznosi się port w Pilawie, Pillau (n), Baltijsk (r).

Warto zaznaczyć, że przepływ wody w Pregole jest określony na 90m3/s.

Rzeka płynie w swej dolnej części po płaskim, nieraz bagnistym terenie, posiada też wiele rozgałęzień. Krajobraz przez który płynie to: zalewowe łąki, polodowcowe wzgórza, na których czasem mieszczą się krzyżackie zamki i ruiny gotyckich kościołów. Rzeka tylko na dystansie 123 km nosi nazwę Pregoła, a więc na odcinku krótszym niż niektóre jej dopływy – co jest pewnym ewenementem. Na pewno warto by było przynajmniej na polskich odcinkach jej dopływów, tj na Łynie i Węgorapi, wziąć udział w spływie kajakami, by obejrzeć najpiękniejsze fragmenty dorzecza Pregoły.