Archiwum

Andrzej Bogucki - Szwedzi – Pierwsi zaborcy dóbr kultury w Europie (4)

0 Dislike0
Gwiazdka nieaktywnaGwiazdka nieaktywnaGwiazdka nieaktywnaGwiazdka nieaktywnaGwiazdka nieaktywna
 

Więcej cennych poloników w Muzeum Wojska Szwedzkiego jest eksponowanych w Królewskiej Zbrojowni. Przed jej budynkiem stoi pomnik króla Karola X Gustawa, a na cokole nazwy miast europejskich zdobytych przez jego wojska. Jest także napis „Warszawa 1655". Może najważniejszy z wszystkich. Najważniejszy dla tego muzeum. Może nie byłoby Królewskiej Zbrojowni, gdyby nie łupy, którymi Szwedzi obłowili się w Warszawie w 1655 roku, bowiem większość jej eksponatów to tzw. „łupy warszawskie" (tak nazywają je Szwedzi). Zbrojownia Zamku Królewskiego w Warszawie A.D. 1655 znajduje się dzisiaj w Królewskiej Zbrojowni w Sztokholmie. Przyznał to w rozmowie z Michałem Lisińskim ówczesny jej dyrektor Brynolf Hellner.
Kiedy Karol Gustaw zdobył Warszawę w roku 1655, zabrał z sobą do Szwecji najcenniejsze skarby zbrojowni zamku w Warszawie, które dzisiaj stanowią rdzeń szwedzkich zbiorów. Są to przeważnie przedmioty należące do dynastii Jagiellońskiej i dynastii Wazów, z ich szeroko rozgałęzionymi stosunkami kulturalnymi i w związku z tym pochodzące z rozmaitych ośrodków sztuki rzemieślniczej w całej Europie.
Czego tutaj nie ma? Zmienne i barwne losy wojen ilustruje szabla, którą Gustaw II Adolf zdobył własnoręcznie w potyczce z husarzem polskim.  Najpiękniejsza zbroja jest tutaj odnotowana w spisach jako zbroja Jana [Johana] III (króla szwedzkiego), dar księżniczki Anny z Polski. Jest to wyjątkowo rzeczywiście dar, a nie łup wojenny, ale w rzeczywistości była to zbroja ostatniego z Jagiellonów Zygmunta Augusta (który, według współczesnych źródeł, miał dwadzieścia zbroi do prywatnego użytku, w tym cztery szczególnej piękności). Po jego śmierci księżniczka Anna Jagiellonka ofiarowała (1574) zbroję szwagrowi, królowi szwedzkiemu Janowi III, wyrażając równocześnie nadzieję, że jej widok będzie budzić postrach w nieprzyjacielu. Była to niewątpliwa przesada, bo jest to typowa zbroja reprezentacyjna, nie przewidziana do boju, arcydzieło sztuki płatnerskiej. Wykonał ją w latach pięćdziesiątych XVI wieku najznakomitszy płatnerz tego okresu Kunz Lochner w Norymberdze. Zygmunt August w testamencie podzielił swój majątek pomiędzy trzy siostry. Anna Jagiellonka, która sprzeciwiała się takiemu podziałowi królewskiego majątku, podarowała tę zbroję królowi szwedzkiemu Janowi III, swojemu szwagrowi, jako zabezpieczenie sobie jego poparcia przy wyborze jej na polską regentkę. W towarzyszącym darowi liście napisała, że jeżeli Jan III przywdzieje tę zbroję to pokona wszystkich wrogów. Równocześnie życzyła sobie, by ten rodzinny klejnot ostatniego z Jagiellonów został później przekazany synowi Jana III i Katarzyny Jagiellonki, Zygmuntowi – późniejszemu Zygmuntowi III, królowi Polski – według oficjalnej broszury Livrustkammaren. W komplecie zbroi brakuje obecnie tarczy herbowej nagłownika końskiego, a tarcza okrągła do zbroi rycerskiej uległa prawdopodobnie zniszczeniu. Własnością Zygmunta Augusta były także inne części uzbrojenia pochodzenia włoskiego z Florencji, stanowiące łup z Warszawy. Inna tarcza, która w zdobieniu wykazuje wielkie podobieństwo do robót rytownika augsburskiego Jörga Sorg'a, nosi datę 1548 i zapewne należała do zbiorów Zygmunta Augusta. Informacja o tarczy brakującej do paradnej zbroi Zygmunta Augusta i o drugiej (reprodukowanej tutaj) tarczy pochodzi z książeczki K.E. Steneberga Polonica i zastąpiła błędną informację. Ta piękna zbroja króla Zygmunta Augusta, mająca swój odpowiednik w niewielu muzeach świata oraz inne uzbrojenie należące do króla polskiego, jak np. tarcza z 1548 roku i druga tarcza z drewna i wytłaczanej skóry, z wizerunkiem Zygmunta Augusta i herbem Polski i Litwy.
Do łupów należy także chłopięca zbroja wykonana w Mediolanie w latach dwudziestych XVII wieku, właścicielem jej był któryś z młodszych synów Zygmunta III, podobno Władysław IV. Trzecia zbroja jest niekompletna, wykazuje dobrą robotę płatnerską, jej stempel znajdujemy na słynnych zbrojach zachodnich, między innymi Filipa IV w Madrycie. Są tu jeszcze dwie silniejsze zbroje, przeznaczone do polowego użytku, które należały do Władysława IV, także bogato zdobione. Zbroja młodzieńcza prawdopodobnie królewicza polskiego Władysława (późniejszego króla Władysława IV) i jego dwie inne zbroje z okresu królewskiego oraz jego hełm; zbroja roboty hiszpańskiej z Zamku Królewskiego w Warszawie; wykonana w Polsce zbroja dla młodocianego Karola XI; zdobyte w Warszawie polskiej roboty liczne tarcze, kolczugi, hełmy, szable, pistolety, buzdygany, rogi myśliwskie, sajdaki, kołczany, uprzęże króla Zygmunta II Wazy, m.in. tarcza herbowa uprzęży na głowę konia należącej do Zygmunta III, ozdobiona herbami Rzeczpospolitej i Szwecji; chorągiew trębaczy i doboszów pałacowych Zygmunta III z 1600 roku. Jest tu również bogaty zbiór sztychów, rysunków i obrazów z okresu wojen polsko–szwedzkich tematycznie z nimi związanych. Tutaj był przechowywany do 1974 roku wspomniany wyżej „Rulon Polski".
Wśród przedmiotów nie zaliczonych do poloników związanych uprzednio z Polską jest to m.in. hełm cara Iwana Groźnego, zdobyty przez wojska polskie dowodzone przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego w Moskwie w 1610 roku; szabla tatarska zdobyta własnoręcznie przez Gustawa II Adolfa w potyczce z polskim husarzem 1 lipca 1627 roku i noszona przez niego do końca kampanii polskiej i skrwawiony w bitwie pod Tczewem jego płaszcz. Kula, która wówczas utkwiła w okolicy jego prawego obojczyka i utkwiła pod łopatką, nie mogła być wyjęta i król został kaleką. Ówczesny stan chirurgii nie pozwalał na jej usunięcie i król pozostał potem do końca życia kaleką, na skutek czego nie mógł już wkładać zbroi. Szwedzcy historycy twierdzą, że to właśnie było powodem jego śmierci pod Lutzen w roku 1632. Podobno w Narodowym Archiwum Szwecji w Sztokholmie przechowywane są dwie listy przedmiotów wywiezionych z Polski; jedną sporządzili Szwedzi w okupowanym Malborku, a drugą na szwedzkim dworze królewskim; obie są z 1656 roku.
W zamku Drottningholm znajduje się seria batalistycznych obrazów z tych wojen, zamek w Skokloster roi się od polskich pamiątek, sporo jest ich też w zamku w Gripsholm, osobny rozdział to pamiątki związane z osobą Katarzyny Jagiellonki [córki Zygmunta Starego, siostry Zygmunta Augusta, żony Jana III szwedzkiego i matki Zygmunta III Wazy] i jej córki. Kustosze zapewniają, że nie ma prawie kościoła, zamku, czy dworu w Szwecji, gdzie nie byłoby poloniców. Rozmiary polskich pamiątek historycznych w Szwecji są ciągle jeszcze nie zbadane, przekraczają chyba najśmielsze oceny i mogłyby stanowić przedmiot prac naukowych kilku badaczy na okres całego życia. Według oficjalnej informacji z Livrustkammaren z czerwca 2002 r., Szwedzi sporządzili dwie listy przedmiotów wywiezionych z Polski, jedną w okupowanym Malborku, a drugą na szwedzkim dworze królewskim (The Royal Househols), obie z roku 1656. Podobno spisy te przechowywane są w Narodowym Archiwum Szwecji.
27 lutego 2009, z okazji zamknięcia wystawy pn. Łupy wojenne w Zbrojowni na Zamku Królewskim w Sztokholmie, profesor Ewa Teodorowicz–Hellman zaprezentowała badania nad polonikami w Szwecji, w tym także odkryty na początku lat 70–tych niewielki zbiór książek z biblioteki w Skokloster zwany Polonicasamlingen (Kolekcja poloników). Ta nieznana dotąd kolekcja doczekała się właśnie opracowania w książce Macieja Edera The Polonica Collection from Skokloster Castle, wydanej na Uniwersytecie Sztokholmskim.  Zbiór składa się z 208 niewielkich druków, często tylko kilkustronicowych. Większość z nich, z uwagi na skromny wygląd, niezrozumiały w nowym kraju język i podniszczone wielokrotnym czytaniem strony, została wyselekcjonowana z półek biblioteki zamkowej, aby na kilka wieków spocząć w drewnianych skrzyniach, których zawartości nigdy z zamku nie usunięto. Na początku lat 70–tych, kiedy państwo szwedzkie przejęło zamek na własność i przekształciło go w muzeum, odkryto przy pracach porządkowych te skromne i przez wieki zapomniane książki oraz drobne druki pisane po polsku i po łacinie.
Kolekcja poloników jest z całą pewnością łupem wojennym hrabiego, marszałka i generała Karola Gustawa Wrangla (1613–1676), który walczył na terenach dawnej Rzeczypospolitej i brał udział m.in. w zdobywaniu Warszawy. Wrangel wzniósł w Skokloster potężny zamek i tam sprowadził z czasem swoją bibliotekę – największą jak na owe czasy w Szwecji bibliotekę prywatną, która w chwili śmierci swego właściciela liczyła ponad 2 400 tomów i składała się m.in. ze zdobyczy wojennych. Książnica ta – w tym także zbiory polskie, pochodzące przede wszystkim z bibliotek Małachowskich i Wituskich – zachowała się do dnia dzisiejszego niemal w niezmienionym stanie. Zbiory jej nie padły ofiarą pożarów, nie zostały rozproszone na aukcjach książkowych, nie uległy zniszczeniu. Kolekcja poloników, choć niewielka, jest bardzo interesująca pod względem tematycznym: obejmuje katolickie teksty religijne, w tym parę utworów poetyckich związanych z kultem Maryjnym, poezję okolicznościową np. wiersze weselne, pogrzebowe, treny oraz liczne panegiryki. Znajdujemy tam również opowieści o ważnych wydarzeniach historycznych (bitwa ze Szwedami pod Kircholmem), liczne rozprawki polityczne dotyczące funkcjonowania sejmu i państwa oraz literaturę użytkową. Wśród bardziej znanych autorów epoki renesansu i baroku spotykamy tam nazwiska Łukasza Górnickiego, Piotra Skargi, Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Kolekcja pomimo swej skromnej objętości jest niezwykle bogata w unikaty. Badania nad Kolekcją poloników z zamku Skokloster były prowadzone w ramach dwóch projektów: szwedzkiego – Polonika na zamku Skokloster (prof. Ewa Teodorowicz–Hellman, Elisabeth Westin Berg, dr Maciej Eder) oraz polskiego, w zakresie tematu Polonika (prof. Dariusz Chemperek, dr Maciej Eder). Temat ten z kolei realizowany był w ramach Projektu Zamawianego Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego – Humanizm. Nurty – idee – paradygmaty twórcze. Projektem kierował profesor Alina Nowicka–Jeżowa z Uniwersytetu Warszawskiego. W pracach nad Kolekcją poloników strona polska sponsorowała studia bibliologiczne i tekstologiczne, zaś strona szwedzka umożliwiała kwerendy biblioteczne, finansowała stypendia pobytowe oraz wydanie książki „The Polonica Collection" from Skokloster Castle, pozycji, która zwraca się przede wszystkim do odbiorcy zagranicznego, zwłaszcza do szwedzkich bibliotekarzy i archiwistów. Badania nad polonikami z biblioteki zamkowej w Skokloster zaowocują wkrótce jeszcze dwiema nowymi publikacjami. W ramach projektu prof. Aliny Nowickiej–Jeżowej Humanizm polski ukaże się katalog poloników z różnych działów książnicy w Skokloster oraz tom polskiej poezji okolicznościowej, prezentujący dotychczas nieznane i unikalne teksty literackie. Kolekcja poloników, z wyjątkiem paru utworów jest dobrze zachowana, zostanie poddana gruntownym pracom konserwatorskim, poza tym wszystkie te starodruki zostaną wprowadzone do szwedzkiego systemu bibliotecznego Libris.
Na zakończenie należy zaznaczyć, że współpraca Szwecji z Polską w sprawie różnych dóbr kultury, a szczególnie interesującego nas tematu jest na dobrej drodze. Rozwija się wymiana kulturalna, odbywają się badania naukowe według różnych projektów powstają polskie i szwedzkie publikacje naukowe. Prowadzi się liczne rekonstrukcje historyczne w wykonaniu m.in. Kujawskiej Braci Szlacheckiej z Bydgoszczy. Można zapoznać się z planowanymi i zrealizowanymi rekonstrukcjami na portalu Wieści ze świata kultury sarmackiej, oraz podobnych stowarzyszeń rekonstrukcyjnych w Gniewie i Szwecji. Taka ciekawa rekonstrukcja odbyła się w sobotę 9 lutego 2008 roku na Starym Mieście w Sztokholmie. Wzrok wszystkich turystów i przypadkowych przechodniów przykuł niecodzienny widok. Na dziedzińcu przed pałacem królewskim swobodnie sobie maszerował około piętnastoosobowy oddział Chorągwi Husarskiej Jmć Jana Kozłowskiego, Marszałka Województwa Pomorskiego, pod dowództwem kasztelana gniewskiego porucznika Jarosława Struczyńskiego. Chorągiew Husarska przy zamku w Gniewie, na wieść o wystawie łupów wojennych, zagrabionych między innymi Polsce przez Szwedów w XVII, przyjechała niezwłocznie do Sztokholmu z ważną misją ich odzyskania. Ich środkiem przekazu był sporządzony list do Króla Karola XVI Gustawa, z oficjalną prośbą o zwrot wszelkich dóbr polskich. List został odczytany podczas ich pobytu w Szwecji dwukrotnie, po czym przekazany w ręce redakcji Poloniainfo. Spoczywa obecnie bezpiecznie zarchiwizowany. Husarze, odziani w piękne stroje ze swojej epoki, rozpoczęli swój pracowity dzień na dziedzińcu przed pałacem króla, po czym podążyli do kościoła Storkyrkan, gdzie zostali grzecznie poproszeni o złożenie wpierw broni, by móc przekroczyć jego progi.
Myślę, być może się mylę, ale to jest mój pogląd, że Szwedzi jako pierwsi państwowi zorganizowani rabusie dóbr kultury, których teraz spotkała „kara Boża" i w myśl różnych przepisów o ochronie dóbr kultury, są zobowiązani do przechowywania, zabezpieczenia, konserwacji, prezentowania i udostępniania oraz opracowywania i utrwalania ikonograficznego wszelkich swoich łupów, w tym łupów wywiezionych z obrabowanej Pierwszej Rzeczypospolitej. Należę do zwolenników poglądu, aby dobra kultury wywiezione przez Szwedów podczas wojen pozostały w Szwecji. Dlaczego? Po pierwsze. Spadkobiercami Pierwszej Rzeczypospolitej są dzisiejsze państwa narodowe: Polska, Litwa, Łotwa, Białoruś, Ukraina. Znając zapędy nacjonalistycznej grabieży wspólnych dziejów i historii Rzeczypospolitej przez Litwę, Białoruś i Ukrainę, „łupy szwedzkie" byłyby dziś rozszarpywane przez powyższe państwa. Każde z nich chciałoby mieć „coś dla siebie", a tak pozostają prawie w jednym miejscu pod ochroną.


Wykaz źródeł i opracowań
1.    Archiwum Bractwa Inflanckiego w Bydgoszczy. Akta 2001 – 2011. „Świat Inflant" pismo literacko – naukowe 2004 – 2010. „Świat Inflant" – bibliografia (2004 – 2010), /w:/ „Świat Inflant", nr 13 (91) Rok 7, grudzień 2010, s. 9–16. Zespół dokumentacji fotograficznej z obecnych państw i dawnych Inflant, Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Białorusi, Szwecji, Danii, Rosji, autorzy: Krzysztof Błażejewski, Andrzej Bogucki, Adam Gajewski, Paweł Bogdan Gąsiorowski, Michał Krzemkowski, Sebastian Malinowski, Alojzy Michalski, Józef Palewicz, Bronisław Pastuszewski, Stefan Pastuszewski, Wojciech Sobolewski.
2.    Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, zesp. Akt Związku Szlachty Polskiej Oddział w Bydgoszczy 1995 – 2010.
3.    Anne–Marie Dahlberg A–M., Göran Schmidt: Kunglig Prakt i Livrustkammaren. Livrustkammaren, Stockholm 1995.
4.    Anusiak Z., Gustaw II Adolf, Wrocław 1996.
5.    Baczewski S., Chemperek D., Gruchała J., Nowicka–Jeż A., Polska siedemnastowieczna literatura okolicznościowa ze zbiorów Zamku Skokloster, Warszawa 2009.
6.    Białoruska teka komtura bydgoskiego Andrzeja Boguckiego, /w:/ Świat Inflant, nr 7(72) Rok 6, 2009, s. 8–9.
7.    Birkenmajer L., Łoś J., Sprawozdanie z poszukiwań w Szwecji, Kraków 1914.
8.    Bodniak S., Żołnierze morscy Zygmunta Starego, Rocznik Gdański, 1935–1936, t. 9–10, s. 209–222.
9.    Bodniak Z., Z dziejów pierwszego okrętu zbudowanego przez Polskę (1570–1577), Roczniki Historyczne, 1934, R.10, s. 48–73.
10.    Bogucka M., Anna Jagiellonka, Wrocław 1994.
11.    Bogucki A., Trzy Korony i Orzeł, /w:/ Świat Inflant, nr 4(82) Rok 7,2010, s.1–5.
12.    Bogucki A., Bractwo Inflanckie w ostaszkowskim monastyrze, w:/ Świat Inflant, nr 7 (85) Rok 7, 2010, s. 4.
13.    Bogucki A., Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół" na Litwie 1904–2008, /w:/ Świat Inflant, nr 6 (58) Rok 5, 2008, s. 9–13.
14.    Bogucki A., O Inflantach polskich, /w:/ Świat Inflant, 10 (62)2008, s. 8.
15.    Cieliński M., Nowicka Jeż A., Pawlak A., Humanizm polski. Długie trwanie – tradycje – współczesność (Studia i materiały), Warszawa 2009.
16.    Cynarski S., Zygmunt August, Wrocław 1988, 1997.
17.    Duda M., Rola szwedzkich służb specjalnych w walkach o Rygę, /w:/ Świat Inflant, nr 12(90) Rok 7, grudzień 2010, s.12–14.
18.    Dynarski, Hoffman – Krystańczyk, Przewodnik po Sztokholmie i okolicy, Poznań 1935.
19.    Eder M.,"The Polonica Collection" from Skokloster Castle, Stockholm 2008 (Stockholm Slavic Papers 16).
20.    Englund P., Niezwyciężony t. 1 i 2, tyt. Oryg. Den oovervinnerlige (biografia króla Karola X Gustawa n. t. A.B.), Finna, 2004, ss. 1144.
21.    Gąsiorowski P.B., Herb Bractwa Inflanckiego, /w:/ Świat Inflant, 4(56) 2008, s.6.
22.    Hausmann M., Skarby polskie ze Szwecji, Zwoje 3/31, 2002. Zob. Hausmann M., Rzeczpospolita z 6.04.2002.
23.    Imagines Potestatis, insygnia i znaki władzy w Królestwie Polskim i Zakonie Niemieckim, Katalog wystawy w Muzeum Zamkowym w Malborku 8 czerwca – 30 września 2007 r., red. Janusz Trupinda, Malbork 2007, ss. 517.
24.    Iżoria i Wotia z teki komtura bydgoskiego Andrzeja Boguckiego, w:/ Świat Inflant, 8(86)2010, s. 4–5.
25.    Janczewski J., Ryskie miejskie monety bite przez królów szwedzkich, /w:/ Świat Inflant, 1(53)2008, s. 12.
26.    Johnsson P., Polska poprzez historię (tyt. org. Polen i historien), Sztokcholm 2009, ss. 600.
27.    Katalog wystawy „Orzeł i Trzy Korony", Warszawa 2002.
28.    Kałuski M., Przegląd Katolicki, Sydney z czerwca 2007. Zob. też, Kałuski M., Przegląd Australijski, www.forum.szlachta.org.pl
29.    Kersten A., Historia Szwecji, Wrocław 1973.
30.    Kolankowski L., Polska Jagiellonów – dzieje polityczne, Olsztyn 1991.
31.    Kontewicz W.,  Szwedzi na Kurpiach, Zwoje 2/30, 2002.
32.    Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, Wrocław 1951.
33.    Kromplewski R., Kronika Związku Szlachty Polskiej Oddział Bydgoszcz 1995 – 2010, ss. 416. Zob. : http://www.szlachta.org.pl/ : http://bydgoszcz.szlachta.org.pl/
34.    Kunglig Prakt i Livrustkammaren (Królewski przepych w Livrustkammaren), 1995.
35.    Larsson L.–O., Gustaw Waza – Ojciec państwa szwedzkiego czy tyran?, Warszawa 2009, ss. 478.
36.    Leszczyński J.T., Stolica litewskiego luteranizmu, /w:/ Świat Inflant, 6 (58)2008, s. 6–7.
37.    Lisiński M., Polonika w Szwecji, /w:/ Wiadomości, Londyn 1966–1967. Tenże, „Polski Rulon", Wiadomości, nr 45/1075, z dn. 6.11.1966, Londyn 1966. Tenże, Polonika w Szwecji, „Na Antenie", Wiadomości, nr 5/1087, z dn. 29.01.1967, Londyn 1967. Zob. też, Kałuski M., Przegląd Australijski, Polonika w Szwecji /w:/ www.forum.szlachta.org.pl
38.    Maciszewski J. ,Szlachta polska i jej państwo, Warszawa 1986.
39.    Mączak A., W czasach „potopu", Wrocław 1999.
40.    Małłek Janusz, Prusy Książęce a Prusy Królewskie w latach 1525–1548. Studium z dziejów polskiej polityki księcia Albrechta Hohenzollerna, Warszawa 1976.
41.    Mazurowska A., Wyzwolenie Rygi spod oblężenia szwedzkiego w 1605 roku, /w:/ Podwórko z kulturą, nr 26, Bydgoszcz 3.12.2010.
42.    Milewski D., Szwedzi w Krakowie, /w:/ Mówią Wieki, 8.06.2007.
43.    Niezbędnik Sarmaty poprzedzony Obroną i Uświetnieniem Sarmacji Obojej przez Jacka Kowalskiego, Poznań 2006.
44.    Nowicka–Jeż A. red, Instytut Badań Interdyscyplinarnych „Artes Liberale", Teodorowicz–Hellman E., Staszewicz M., Wichowa M., Polonika w zbiorach Skokloster. Historia zbioru i studia nad polonikami, Warszawa 2005.
45.    Nowicka Jeż A., Sarmater i Skog–Kloster, tre mil frĺn Uppsalu. Polonica i Stockolmssamlingar frĺn samlingar i slottet Skokloster – med en literaturhistorikers ögon, /w:/ Barok. Historia. Literatura. Sztuka , s. 101 – 109,2007.
46.    Orzeł i Trzy Korony sąsiedztwo polsko – szwedzkie nad Bałtykiem w epoce nowożytnej XVI – XVIII w., wystawa 8 kwietnia – 7 lipca 2002, red. Nauk. K. Połujan, Zamek Królewski Warszawa 2002.
47.    Ostrowski P., Skandynawia część południowa, przewodnik dla zmotoryzowanych, Bielsko – Biała, Pascal 2001.
48.    Pastuszewski S., 400 lat temu – 27 września 1605 r., /w:/ Świat Inflant, 22(2005), s. 1–4.
49.    Pastuszewski S., Gdzie ten Kircholm, /w:/ Świat Inflant, 9(48), s. 11–12.
50.    Pastuszewski S., Rycerz pogrzebowy parnawski, /w:/ Świat Inflant,17/2005, s. 8–9, 18/2005, s.5.
51.    Pastuszewski S., Nadpregole – luterańska teokracja, /w:/ Świat Inflant, 5(57)2008, s. 6–7.
52.    Pastuszewski S., Pod szwedzkim panowaniem (1561–1710), 5 części /w:/ Świat Inflant, 8(47)2007, s.2–3, 9(48)2007, s.3–4, 10(49)2007, s.11–12,11(50)2007, s. 8–11, 12(51)2007, s. 8–10.
53.    Pastuszewski S., Coraz bliżej do drugiego „potopu szwedzkiego", /w:/ Świat Inflant, 6(32)2006, s. 3.
54.    Pastuszewski S., Poprawka z „Potopu", czyli co robią Szwedzi na Białorusi ?, /w:/ Świat Inflant, 4(30)2006, s.12.
55.    Polak W., O Kreml i Smoleńszczyznę. Polityka Rzeczypospolitej wobec Moskwy w latach 1607–1612, Toruń 1995, wyd. II Gdańsk 2008.
56.    Polki pracowały w Szwecji jak niewolnice. Golili im głowy, /w:/ Gazeta Wyborcza z 1.02.2010, awe, PAP.
57.    Polski Rulon, Wiadomości , nr 45/1075, Londyn 6.11.1966.
58.    Polonika w Szwecji, Na Antenie, Wiadomości, nr 5/1087, Londyn 29.01.1967.
59.    Polonika ze zbiorów zamku Skokloster. Katalog, oprac. Maciej Eder przy współpracy Elisabeth Westin Berg, Warszawa 2008.
60.    Porębski M., Polskość jako sytuacja, Kraków 2002.
61.    Portal Sarmacki wieści ze świata kultury sarmackiej http://sarmacja.wordpressy.pl/
62.    Recka J., Zakon krzyżacki dziś, /w:/ Świat Inflant, 9(48)2007, s. 11.
63.    Roehring Florczyk A., Szwecja Apel Chorągwi Husarskiej, /w:/  http://www.poloniainfo.se/artykul.php?id=932 12.02.2008.
64.    Rogucki K., Rywalizacja o Inflanty w czasach Zygmunta Augusta, /w:/ Świat Inflant, 11 (63)2008, s. 9–10.
65.    Serczyk W.A., Iwan Groźny, Wrocław 1976, 1986.
66.    Staszewski J., August III Sas, Wrocław 1989.
67.    Staszewski J., August II Mocny, Wrocław 1988.
68.    Steneberg K. E. , foto. Nils Ĺzelius, polski przekůad Zbigniew Folejewski Polonica. Zbiór obrazów. Kungl. Livrustkammaren, Stockholm 1943.
69.    Stenberg K.E., Polonica – Zbiór obrazów, Muzeum Zbrojowni Królewskiej – Livrustkammaren (Po szwedzu i polsku z wysokiej jakości ilustracjami not. A.B.), /w:/ Biblioteka w Lund 1943.
70.    Ślaski K., Tysiąclecie polsko – skandynawskich stosunków kulturalnych, Wrocław 1977, s. 210.
71.    Teodorowicz – Hellman E.: , Svensk–polska litterära möten. Svenska barnboksinstitutet 69, Stockholm, 175 s. 2002. Polonica in the Swedish National Archives – Riksarkivet. The Skokloster Collection» [w:] A. Nowicka–Jeżowa & E. Teodorowicz–Hellman (red.), Polonika w Archiwum Narodowym Szwecji. Kolekcja Skokloster i inne zbiory / Polonica in the Swedish National Archives: The Skokloster Collection and Other Materials, Stockholm Slavic Papers: 14, s. 9–25. Biblioteka jezuicka z Braniewa – łup wojenny Gustawa II Adolfa / Jesuitbiblioteket frĺn Braniewo – Gustav II Adolfs krigsbyte», Suecia Polonia 2008:3, s. 26–29. (Z Elisabeth Westin Berg:) »Odkrycie kolekcji polonikow na zamku w Skokloster oraz prace nad skatalogowaniem zbioru», /w:/ Eder, Maciej, »The Polonica Collection» from Skokloster Castle, Stockholms universitet, Slaviska institutionen, Stockholm Slavic Papers 16, s. 12–22. (Z Elisabeth Westin Berg:) »The Discovery of a Collection of Polonica at Skokloster Castle and the Process of Cataloguing the Collection», /w:/ Eder, Maciej, »The Polonica Collection» from Skokloster Castle, Stockholms universitet, Slaviska institutionen, Stockholm Slavic Papers 16, s. 5–11. Najnowsze badania nad ‹polonikami› w Szwecji», /w:/ Alina Nowicka–Jeżowa & Marcin Cienski (red.), Humanizm Polski. Długie trwanie – tradycje – Współczesność. Warszawa 2008–2009, s. 503–514. (Z Elisabeth Westin Berg:) »Nieznana dotąd XVII–wieczna kolekcja polonikow z zamku Skokloster» / »En hittills okänd 1600–talets Polonicasamling frĺn Skokloster», Suecia–Polonia, 2008:3, s. 18–22. (Parallella texter pĺ polska och svenska / Tekst paralelny po polsku i szwedzku.). Obraz kultury i literatury polskiej w Szwecji na przełomie XIX i XX wieku», /w:/ Alina Nowicka–Jeżowa & Marcin Cienski (red.), Humanizm Polski. Długie trwanie – tradycje – Współczesnosc. Warszawa 2008–2009, s. 325–338. Polsk–ryska historiefragment skildrade av Stanislaw Niemojewski, sändebud och memoarförfattare frĺn 1600–talet», [i:] Literatura kak miroponimanie. Sbornik v tjest' Magnusa Ljunggrena [Sv.: »Litteratur som världsĺskĺdning. Festskrift till Magnus Ljunggren»]. (= Göteborg Slavic Studies 2). Göteborg 2009, s. 315–325. Svensk barnlitteratur i polsk översättning», /w:/ E. Teodorowicz–Hellman, Svensk–polska litterära möten. Tema: barnlitteratur/Szwedzko–polskie kontakty literackie. Literatura dla dzieci i mlodzieży. Stockholm 1999, 175 s. 2001.
72.    Walat T., Pożar w Rikstagu, /w:/ Polityka, 4/2010, s. 78–79.
73.    Wisner H., Zygmunt III Waza, Wrocław 1991.
74.    Wisner H., Władysław IV Waza, Wrocław 1995.
75.    Wojciechowski Z., Zygmunt Stary (1506–1548), Warszawa 1946.
76.    Wójcik J., Jan II Kazimierz, Wrocław 1997.
77.    Wystawa „Łupy wojenne w Zbrojowni na Zamku w Sztokholmie" 27.01.2009.

Wydawca: Towarzystwo Inicjatyw Kulturalnych - akant.org
We use cookies

Na naszej stronie internetowej używamy plików cookie. Niektóre z nich są niezbędne dla funkcjonowania strony, inne pomagają nam w ulepszaniu tej strony i doświadczeń użytkownika (Tracking Cookies). Możesz sam zdecydować, czy chcesz zezwolić na pliki cookie. Należy pamiętać, że w przypadku odrzucenia, nie wszystkie funkcje strony mogą być dostępne.