Archiwum

Włodzimierz Ślęzak - Wiadomości o raskole

0 Dislike0
Gwiazdka nieaktywnaGwiazdka nieaktywnaGwiazdka nieaktywnaGwiazdka nieaktywnaGwiazdka nieaktywna
 

Żywot patriarchy Nikona

Przyszły patriarcha Nikon urodził się w 1605 w rodzinie chłopskiej we wsi Wieldieminowo w powiecie Kniagin, guberni Niżegorodzkiej. Podczas chrztu otrzymał imię Nikita. Wcześnie stracił matkę; macocha postanowiła go spalić w chlebowym piecu! Zamiar udaremniła w ostatniej chwili sąsiadka. W wieku 10 lat uciekł do monastyru p.w. św. Makarego w Żółtych Wodach w guberni Kostromskiej. Opuścił go, aby wziąć udział w pogrzebie ojca. Krewni, ujrzawszy dorosłego już Nikitę, namówili go, aby się ożenił. Posłuchał. Pozostał jednak przy Cerkwi. Był najpierw psalmistą, później proboszczem w Łyskowie nad Wołgą. Za namową kupców przeniósł się do Moskwy. Służył w stolicy 10 lat.
Spokojne życie przerwała raptowna śmierć trzech synów: uważał że to znak lub kara Boża. Obydwoje z matuszką wstąpili więc do klasztorów: on do Anzierskowo skitu na Wyspach Sołowieckich. W wieku 31 lat przyjął postrig monaszewskij z imieniem Nikon. Po poważnej kłótni ze starcem Elazarem uciekł na małej łódce z monastyru. Burza zastała go na morzu, rozbił się i z trudem dopłynął do brzegu. Zdążył przejść 120 km do monasteru Kożejezierskiego, gdzie już pozostał. Tam, po śmierci ihumena został jego następcą. Niebawem przeniósł się do monasteru w Nowogrodzie Wielkim, gdzie również wybrano go ihumenem.
W 1648 r. został przedstawiony carowi Aleksemu Michałowiczowi Romanowowi. Władcy spodobał się tryb życia Nikona, jego oczytanie, inteligencja.
Car zatrzymał Nikona w Moskwie, gdzie został archimandrytą Monasteru Nowospaskiego. Szybko zauważono, że jest to ulubieniec cara, ludzie prosili go więc o załatwienie szeregu spraw. W ten sposób rosło jego znaczenie wśród bojarów i duchownych (Stiefan Bonifatijew, Iwan Mironow). W 1649 roku został metropolitą nowogrodzkim. W czasie buntu 1653 wziął w obronę tamtejszego wojewodę. Kiedy nadeszły wojska carskie wstawił się za buntownikami. Kiedy zmarł patriarcha Józef, wybrano go 22 lipca 1653 roku na patriarchę moskiewskiego.
Dbał o moralność Moskwy: po ulicach chodzili jego słudzy, którzy wyłapywali pijanych popów i wsadzali ich do więzienia. W domach szukano ikon malowanych według zachodniego stylu – zabierano je i niszczono. Zaczęto nazywać Nikona dyktatorem. Zawiązał się więc sojusz protopopów i bojarów, którzy przekonywali cara, że Nikon zagraża jego władzy. Kulminacja konfliktu nastąpiła w 1658 r. podczas przyjęcia królewicza gruzińskiego Tejmuraza, gdy jeden z carskich dworzan uderzył dworzanina patriarszego.
10 sierpnia 1958 r. wysłannik cara Jurij Romanowski powiedział Nikonowi, że nie nie powinien używać tytułu „wielkiego gosudara”. Nikon po Liturgii w Soborze Uspienskim na Kremlu zdjął więc szaty patriarsze, powiedział, że jest już bardzo leciwym patriarchą i dlatego rezygnuje. Oddalił się do klasztoru Woskriessenskiego w Istrze na 10 lat.
W 1666 roku przybyli do Moskwy patriarchowie: jerozolimski Paisjusz i antiocheński Makary. Odbył się sobór potępiający Nikona za samowolne opuszczenie patriarszego tronu. Wtedy to oficjalnie odebrano mu patriarszestwo.
Kaceja, kacyka, kacyka.
Rodzaj kadzielnicy z rączką. Takie kadzielnice istniały w starożytności na Wschodzie i na Rusi do pojawienia się trybularzy na łańcuszkach w XVII w. początkowo kaceje były koszyczkiem z długimi rączkami. Obecnie jest używana tylko przez staroobrzędowców. To używana w Bizancjum i wprowadzona na Rusi przed XVII wiekiem kadzielnica na sztywnej rączce prostopadłej do paleniska w kształcie cebulastej kopułki zwieńczonej ośmiokończastym krzyżem, a nie wisząca jak trybularz na łańcuszkach. Występuje już tylko w staroprawosławiu głównie w sogłasijach bezpopowskich. Posługiwać się nią może jedynie nastawnik, a w szczególnych przypadkach, na przykład podczas pogrzebu bez nastawnika, wierny upoważniony i pobłogosławiony wcześniej przez nastawnika; w niektórych sogłasijach może być nim nawet dziewica lub wdowa; popowcy białokryniccy dopuszczają też użycie kacei przez osoby świeckie w domowych pomieszczeniach modlitewnych.
Jurodiwi
Charakterystyczne zachowania, czyli święci nawiedzeni
1) żyli w ubóstwie, spali na śmietnikach lub psich posłaniach, poniżali się
2) nie dbali o wygląd: rozczochrani, przebywali nago nawet w świątyniach (znak umartwienia się, przejrzystości duszy) z łańcuchem na szyi, wybałuszając oczy, tocząc pianę z ust.
3) często milczeli, lub przeciwnie; bełkotali, mamrotali, zadawali zagadki, powtarzali to co do nich mówiono (echolalia)
4) przewidywali przyszłość
Za pierwszą kanonizowaną bizantyjską jurodiwą uznano św. Izydorę (VI w Egipcie).

Kitież, Kitież-grad.
Mityczne miasto, „gdzieś na Wschodzie”, w którym po zapanowaniu w Cerkwi i na ziemi Antychrysta, ukryło się prawdziwe chrześcijaństwo. Według staroruskiego podania legendarny gród nad Jeziorem Swietłojar w pobliżu rzeki Kierżeniec (dopływu Wołgi), który oblegany przez Tatarów zatonął wraz z bogobojnymi mieszkańcami w wodach jeziora, z którego toni dochodzą po dziś dzień dźwięki cerkiewnych dzwonów. Kitież to w ruskiej kulturze archetyp duchowej siły, piękna, czystości i prawdziwej chrześcijańskiej wiary. Został więc zaadoptowany przez staroprawosławie jako symbol ukrytego Bożgo Królestwa, którego wierny chrześcijaństwu naród ruski nieustannie poszukuje. Tak więc ku brzegom jeziora Swietłojar podczas wielkich świąt cerkiewnych zdążali pielgrzymi z różnych odłamów staroprawosławia, wierząc, że trzykrotne okrążenie jeziora na kolanach i obmycie się świętą wodą zapewni odpuszczanie grzechów. Puszczano po wodzie szczapy drewna z palącymi się świecami. Nad brzegami jeziora powstawały skity. Mit Kitieża akceptowali też kierżenieccy popowcy, którzy ustawicznie poszukiwali nieskażonego przez Antychrysta kapłaństwa.
W staroprawosławiu syberyjsko-ałtajskim odpowiednikiem Kitieża jest Białowodzie, niedostępny dla grzesznika gród w pobliżu góry Biełuchy (4506 m.n.p.m.) Wg podania wielki książę włodzimierski Georgij Wsiewołowicz zbudował na Wołdze miasto nazwane mały Kiteż. Następnie przeprawiwszy się przez rzekę Kierżeniec i dotarłszy do jeziora Swietłojar, urzeczony jego pięknem nakazał wzniesienie nad jego brzegami miasta Kitież Wielki. Budowę rozpoczęto pierwszego dnia miesiąca maja i kontynuowano przez 3 kolejne lata. Powstał gród biełokomienny, z monastyrami, książęcymi wzorzystymi terenami, bojarskimi kamiennymi pałacami, domami z drewna twardego odpornego na niszczycielskie działanie czasu. Nad centralną częścią miasta górowało 6 cerkiewnych kopuł. Zamieszkiwali go ludzie bogobojni i prawi.
Po wkroczeniu na ziemie ruskie Tatarów, sława Kiteża dotarła do Batu-Chana, który po spustoszeniu Rusi Suzdalskiej postanowił zdobyć miasto. Ordy mongolskie ruszyły w kierunku cudownego grodu. Dotarły do Kitieża Małego, w bitwie zamordowany został brat kniazia, jemu samemu udało się zaś schronić w Kitieżu Wielkim.
Jednakże za sprawą Griszki Kutiemy (jeńca pojmanego przez Batu-chana), tajna droga wiodąca do jeziora Swietłojar została odkryta. Zasadzka przesądziła o losach Kitieża. Kiedy Tatarzy oblegli miasto okazało się, że mieszkańcy nie zamierzają się bronić. Pogrążony w modlitwie lud prosił Boga o ocalenie. Zewsząd dobiegał dźwięk dzwonów. Gdy tylko Tatarzy rzucili się na Kiteż, wody jeziora wezbrały zalewając miasto. Wróg odstąpił a gród utonął, pogrążając się na zawsze w otchłaniach błękitnego Swietłojaru. Jako ostatnia pod wodą znalazła się jedna z cerkiewnych kopuł z umieszczonym w centrum krzyżem. Nie mogąc znieść ogłuszającego brzmienia dzwonów najeźdźcy uciekli. Griszka Kutiema, okryty hańbą po zdradzie tajemnicy, do końca życia słyszał dźwięk dzwonów, co doprowadziło go do utraty zmysłów.
Od tamtej pory Kitież jest niewidzialny. Prowadzi do niego droga zwana ścieżką Batu-chana. Szansę ujrzenia Kitieża mają tylko ludzie w dniu Sądu Ostatecznego.

Lestowka, lestowica, lestwica, lesinka, lestowaczka.
Rodzaj starochrześcijańskiego licznika (czetok), który symbolizuje lestwicę, czyli drabinę z ziemi do nieba oraz zamknięty krąg nieustającej modlitwy. Wykonana ze skóry lub tkaniny w formie drabinki o 100 małych i 9 dużych cylindrycznych paciorkach lub karbach; nakładana na lewe przedramię, używana podczas modlitw, szczególnie Modlitwy Jezusowej i do liczenia pokłonów, szczególnie pokutnych. Paciorki podzielone są na cztery grupy, których liczebność ma określenie symboliczne znaczenie i odnosi się do wydarzeń biblijnych. Dobry chrześcijan winien w ciągu dnia odmówić siedem lestowek, czyli tyle, ile jest sakramentów świętych. W mistycyzmie staroprawosławnym lestowka traktowana jest jako Miecz Duchowy i publicznie mogą ją nosić nastawnicy, ewentualnie priczetnicy; niemniej lestowkę białą jako znak czystości wkłada się umarłemu do ręki. Lestowka nałożona na lewe przedramię priczetnika, diakona, kapłana, biskupa lub nastawnika jest – obok dwupalcowego złożenia ręki do znaku krzyża- zewnętrzną oznaką staroprawosławia. Oprócz lestowek ze 109 stopniami są lestowki Bogorodiczne ze 150 stopniami na wzór katolickiego różańca; także: wierwica. Lestowka składa się z szeregu równolegle ułożonych małych wałeczków (żeberek) zwanych babeczkami lub zubcami, a spojone ze sobą tworzą coś w rodzaju taśmy (wstążki) tzw. korieszok. Kozice korieszoka są połączone tak, że tworzy się zamknięty obwód. W miejscu gdzie łączą się oba końce, przymocowane są wierzchołkami i zszyte parami ułożone trójkątne płaty zwane łapostkami (lepiestkami). Mają one symbolizować 4 ewangelistów, a obszyte brzegi łapostków- naukę ewangeliczną. Jedna para przylegających do siebie równoramiennych trójkątów, często obszytych innego koloru materiałem, jest wciśnięta wierzchołkiem między 2 ułożone górne trójkąty tak, że podstawy tych dwu par trójkątów są do siebie równoległe. Wierzchołek dolnej pary jest połączony wewnątrz sznurkiem korieszoka. Na ten sznurek nawleczone jest 7 maleńkich krążków zwanych pieriedwiżkami, gdyż są one przemieszczalne. Symbolizują one 7 sakramentów, które znajdują się w ramce ewangelicznej jakby w ukryciu.
Korieszok składa się z czterech różnych co do długości części, które oddzielają od siebie pojedynczo wzięte trzy znacznie większe od pozostałych wałeczki symbolizujące Trójcę Świętą. Jedna z tych części zawiera 12 wałeczków; symbolizuje ona pamięć o 12 apostołach (następna obejmuje 33 wałeczki, które oznaczają lata życia Chrystusa na ziemi, dalsza liczy 17 wałeczków; to liczba proroctw o Chrystusie, wreszcie 38 wałeczków to 38 tygodni, okres kiedy Jezus przed narodzeniem znajdował się w łonie Matki Boskiej.
Niektóre lestowkiu w tej części zamiast 38 posiadają 40 wałeczków (40-dniowy post i kuszenie Chrystusa na pustyni). Potem następuje puste miejsce bez wałeczków mające oznaczać Ziemię. Prócz tego na korieszku nad łapostkami (przed pustym miejscem) jest jeszcze 6 wałeczków (po 3 z każdej strony). Te 6 razem z 3 dużymi wałeczkami ma symbolizować 9 chórów anielskich. W ten sposób cała lestowka składa się z 109  (czasami 111) wałeczków.


Wydawca: Towarzystwo Inicjatyw Kulturalnych - akant.org
We use cookies

Na naszej stronie internetowej używamy plików cookie. Niektóre z nich są niezbędne dla funkcjonowania strony, inne pomagają nam w ulepszaniu tej strony i doświadczeń użytkownika (Tracking Cookies). Możesz sam zdecydować, czy chcesz zezwolić na pliki cookie. Należy pamiętać, że w przypadku odrzucenia, nie wszystkie funkcje strony mogą być dostępne.