Pobierz Akant 2019 nr 6

Pobierz Akant 2019 nr 7

Pobierz Akant 2019 nr 8

Jestem tylko człowiekiem
– denerwują mnie skrzydła motyla,
jedno, które pozostało po tym
jak z zazdrości złapałem się
by lecieć z nim.

Bogatemu łatwiej być oszczędnym, niż biednemu rozrzutnym

Chociaż historia jest nauczycielką życia, to jednak nie możemy być jej niewolnikami.

Kto przybiera pozę anioła, ten nie wiadomo, co skrzętnie ukrywa przed.

Parabola: Wyobraźmy sobie, że jakaś mrówka dziwnym trafem, przez przypadek, „zaprzyjaźniła się" z człowiekiem. Może ten uratował ją od niechybnej śmierci? Na przykład wyłowił ze szklanki z niedopitym sokiem. Potem wróciła do mrowiska i zdała relację towarzyszkom. Ale one jej nie uwierzyły, bo same nigdy nie miały spotkania III stopnia z ludźmi. Orzekły: takie coś nie istnieje, śniło ci się. Pytanie pierwsze: Jakie mrówka może mieć wyobrażenie o człowieku? Pytanie drugie: Jakie mrówczy filozof może mieć pojęcie o planecie na której żyje? Per analogiam: Jakie homo sapiens może mieć wyobrażenie o Panu Bogu, który we wszystkim go przewyższa? Dlatego x. prof. Józef Tischner napisał: „Są rzeczy, które przerastają możliwości ludzkiego rozumu. Jest światło, które oślepia. Tak jest z Bogiem". No właśnie, tak się sprawy mają ze Stwórcą, ludźmi, mrówkami…

Mitologia to poezja, a język poezji jest bardzo elastyczny.
Joseph Campbell Potęga mitu

„Na początku słowa" to tytuł pierwszego poetyckiego zbioru Bogdana Piotra Kozłowskiego. Tom zawierający 40 najważniejszych dla autora wierszy podzielony został na 5 części i wzbogacony fotografiami.

czasem jedyne co pozostaje
to ten bezsensowny upór
natrętna myśl,
że trzeba realizować marzenia
nawet jeśli nie mają innej wartości
niż to głupkowate
'bo tak mi się uroiło'

Zatrudniłem się, korzystając z protekcji Małgorzaty, wówczas już mojej nieformalnej narzeczonej, w Salonie Gier Automatycznych, w sali z jednorękimi bandytami.  Maszyn było kilkanaście. Przechadzałem się za plecami „zawodników" i patrzyłem czy wszystko jest w porządku, czy nie oszukują, nie niszczą sprzętu albo nie kombinują w inny sposób, na przykład zamiast żetonów zakupionych w kasie, nie próbują wrzucać jakich metalowych podróbek. Kiedy było pustawo, robiłem sobie kawę, wychodziłem przed budynek na papieroska i czytałem ostatni numer „Twórczości". Zresztą wtedy wszędzie wolno było palić, przy każdym automacie stała chybotliwa metalowa popielniczka. Małgosia pracowała jako kasjerka. Kiedy był mniejszy ruch mogliśmy sobie pogadać.

22-26  grudnia, ostatnie dni 2015 roku. Pamięć jest naszym drugim życiem, chociaż niewidocznym. Wbrew temu, co się mówi potocznie, fotografia wcale nie zatrzymuje dla nas rzeczywistości – wręcz przeciwnie: zabija ją. Czasem patrzę na fotografie gromadzone staroświeckim zwyczajem  w albumach, przyglądam się twarzom ludzi, którzy byli i odeszli:  ich oczy niewidzące, wpatrzone bezdusznie w obiektyw, martwe. Dopiero pamięć dopowiada: to było latem, nad wydmą wisiały chmury a niebo opierało się dłonią o horyzont; jeszcze słychać było krzyk ptaków, czego już nie uchwycił  obiektyw, a ja oglądałem się, bo na przystani ktoś przeklinał soczyście... Tamto jest zrobione na spotkaniu w Ośrodku Kultury, to znów w domu malarki D... Jeszcze obrazki nie pożółkły, jeszcze twarze rozpoznaję, ale nazwiska i imiona zapisałem dla pamięci na odwrocie. Jak mawiał Stanisław Stempowski (wspomina Maria Dąbrowska w książce “Myśli o sprawach i ludziach”): “Żyjemy po śmierci tak długo, póki nie umrze ostatni człowiek, co nas żywymi pamiętał. I tyle naszej nieśmiertelności.”

Nie było chyba na przestrzeni wieków drugiej istoty tak różnie ocenianej jak kot. Bywał on uwielbiany, otaczany czcią, obdarowany nietykalnością, podnoszony do godności bóstwa, jak również ignorowany, poniewierany lub wręcz uważany za ucieleśnienie Szatana i palony na stosie. Tak się jakoś składa, że kot budzi żywe uczucia, nie pozostawiając miejsca na obojętność. Tak było, jest i pewnie będzie. Ma to swoje odbicie w literaturze i sztuce.

Okazuje się, że wielu wybitnych uczonych, pisarzy, mężów stanu potrzebowało towarzystwa ulubionego kota, aby móc przystąpić do pracy twórczej. Należy tu wymienić między innymi: Francesco Petrarkę, Tomasza Graya, Armanda Jeana Richelieu, Marcina Lutra czy Abrahama Lincolna. Do największych wrogów kota należeli Napoleon Bonaparte, Juliusz Cezar, Benito Mussolini i Adolf Hitler.

Nie widząc ciebie, słyszę
co mówisz...
T. Bernhard

Na niesprawdzalną odległość
zbliżyła się do nas afryka
Powietrzne zawiesina
nie daje oddychać.
Stare kamienice w których
gnieżdżą się szczury przedmieścia
tworzą postarzałe
symbole przeszłości.

Klio
Grozi Wilk pasterzowi:
„Daj mnie owcę albo zniszczę twe stado całe",
Boi się pastuszyna, daje jedną Wilkowi,
Śmieją się że dziewczyna, złodziej patroszy jagnię,
Już się nocą nie zakrada, urządza sławne bale,
I tak owieczki giną stale, teraz bierze już sam,
Wytykają chód sąsiedzi, każdon uszczknąć chce:
„Lepiej z Wilkiem, mocarny, pozbieramy ziemię",
Wilk nie bity w ciemię, ich przyjmuje, pertraktuje;

Gorąca kawa. Siedzę na ławce. Czekam na autobus. Jest zimno. Ciężkie chmury.

Stara kobieta w chustce podchodzi do mnie i pyta o jakiś autobus. Nie może zobaczyć rozkładu jazdy. Niedowidzi.

– Dobry Boże – myślę, – Czemu rodzina pozwala podróżować jej samej?
– Posiedzę z panem chwilę, dobrze?
– Tak, proszę.
– Do dobrych ludzi zawsze człowieka ciągnie – po chwili – a pan to daleko jedzie, co?

Od wielu lat powieści kryminalne skandynawskich autorów cieszą się niesłabnącą popularnością wśród czytelników. Dotyczy to zwłaszcza szwedzkiej literatury kryminalnej. Nazwiska Sjöwall i Wahlöö, Mankell, Larsson, Kallentoft znane są na całym świecie, również w Polsce. Książki tych twórców  sprzedawane są w wielotysięcznych nakładach. Mniej znana jest fińska literatura. Dopiero sięga po należne jej miejsce w światowej kulturze.

Budzę się zaskoczona
swoją nagością.

Ryba to symbol seksu,
jak wyjaśnia mi ekspert;
właściwie sam przykry widok.

wraca przeszłość
powłoczystością powraca
mgłą czasu spojrzeniem skrytym
- - gdzie
do jasnej
miłości

rdza jest domeną świtu
wtedy miasto koroduje w zderzeniu z mgłą
rude płaty sennie spadają na ulice
i tylko ukryci w cieniu ruder kloszardzi
potrafią przemienić je w złoto

Francesco, czyli Wielki Zbiór (Franek Sylwanowicz)

Rok temu (a może dwa?) Franek „porwał" po pewnym wernisażu w BWA całą grupę koleżanek i kolegów do swojego domu, na dalekim przedmieściu. Najpierw siedzieliśmy w ogrodzie o różnych poziomach – były w nim ścieżki, schodki, miniaturowe pagórki, kamienie, rosły prześliczne kwiaty i drzewa także. Nad stołem zwisały gałęzie czereśni – sam urok. Ciągle zastanawiam się, czy Franek i jego żona (bo z pewnością miał aprobatę i pomoc żony) stworzyliby coś równie pięknego, gdyby mieli więcej miejsca. Jednym słowem, czy ograniczenie przestrzeni służyło ich pomysłom, czy pozostawało ograniczeniem?

Drugim rodzajem doświadczanego przez bohaterów Dziadów zwątpienia jest zwątpienie w sens dalszej walki. Stawianie oporu wydaje się być bezcelowe, ponieważ nikt nie ma szans w pojedynku z obłudnymi mechanizmami wszechobecnej władzy. Wszyscy osadzeni w więzieniu skazańcy wiedzą, że niczym nie zawinili. Starają się więc żyć złudzeniami i wierzyć w to, że nikt nie ma prawa skazać ich bez wcześniejszego udowodnienia winy. Jednak urzędnikom do pojmania i zniszczenia człowieka nie jest potrzebne żadne rzeczywiste przewinienie, wystarczy „ślad dowodu, cień śladu, choćby cieniów cienie". Osobą mającą pełną świadomość sposobu działania carskiego aparatu policyjnego, oraz dostrzegającą mistyfikacje stosowane przez władze, jest Tomasz.

Tęcza nadeszła niespodziewanie,
połączyła dwa brzegi jeziora tylko
stary Grzegorz potrafi zwinąć ją
jak mapę dłońmi na których zakola
żył szare plamy wysp i wzniesienia
bladych brodawek tworzą własny
krajobraz.

Andrzej Nizinny wysiadł na peron autobusowego dworca w Maraźmie Poleskim. Pod jego stopami zaszeleściły powitalnym szelestem liście klonów i akacji. „O!, akordzik corocznego obumierania roślin z pniem dość solidnym – skojarzył podróżujący poeta i pedagog jednocześnie – czemu to takie piękne, gdy tak koszmarnie powtarzalne i… wręcz gnilne?!" Tak olśniewającej jesieni Andrzej jeszcze nie widział, a był mężczyzną w sile wieku, o takiej fizjonomii i stylu bycia, który fascynuje (na ogół na jeden wieczór, albo i szybkie śniadanie) młode adeptki sztuki słowa. „Szmat tego kraju zwiedziłem włócząc się po imprezach dla słowolejców, a tu jeszcze nie byłem. Parszywa dziura, kreuje się na miasto – konstatował po wejściu na rynek, do którego przylegał późny gotyk kościoła z czasów jagiellońskiej świetności – ale trzeba było przyjechać, bo skurczybyki pocztą nagród nie wysyłają. Diabelski pomysł. Za tych parę stówek, jakąś wiązkę makulatury z upadającej hurtowni mają załatwiony udział laureatów w spędach wierszokletów". Był znużony podróżą i negacja jej wyższego sensu była właściwie biologiczną reakcją organizmu. Jego rutyna była dumna z kolejnego sukcesu i sarkazmu użył tylko dla potrzeb zaspokojenia wyrzutu sumienia nadwrażliwości swego smaku.

Pozwólmy umarłym odejść
do ich małych domów zacisznych
mieszkań w których skryli się
przed życiem Nie wzywajmy ich
na jawę aby topić w oceanach łez
Oni swoje przeżyli Teraz
niechaj mają czas odpocząć
od naszych problemów własnych
trosk które upychali po kieszeniach
za życia

Niemile chwile –
Zostawia w tyle!...


Patrząc okiem hedonisty

Szkoda życia –
Bez użycia!...

Polonista w szkole
Kościół w dziejach
Nieznajomy z Nazaretu
Księga zmarłych filozofów

na najwyższej głos córki
- dziś norweski Dzień Mamy

półki w nas
często chaotyczne
przypadkowe

powiem ci kim jesteś kim jestem
gdy ustaną cuda przypadków

Jolanta Baziak

Karolina Kusek, znana i ceniona wrocławska poetka dla dzieci, wydała dotąd dla nich kilkanaście tomów wierszy, poświęciła im sztukę teatralną, odbyła z najmłodszymi przynajmniej kilkaset spotkań autorskich, jest także jurorką wielu konkursów literackich, na koniec gorącym orędownikiem praw dziecka, jego niezmiennym obrońcą.

W środkach masowego przekazu prawie codziennie słyszymy o postępach genetyki, osiągnięciach w klonowaniu roślin i zwierząt oraz o możliwościach jakie ta technika może dać człowiekowi. Słuchamy i podziwiamy naukę dwudziestego pierwszego wieku. Czasami nachodzą nas jednak wątpliwości. Czy te wszystkie zdobycze nauki są naprawdę współczesnymi osiągnięciami? Dlaczego wyniki uzyskane dzięki zastosowaniu nowoczesnych metod kojarzą się nam z bohaterami dawnych mitów? Mitów, których być może nie traktujemy poważnie, a nawet nie potrafimy odróżnić od bajek i legend. W mitologii greckiej czy w wierzeniach religijnych dawnego Sumeru i Egiptu – odnajdujemy wiele postaci, które teoretycznie rzecz biorąc nie miały prawa istnieć bez zastosowania inżynierii genetycznej. Genetyka sprzed kilku tysięcy lat? Czy to możliwe?

między młotem a kowadłem
mózg świeży parujący
ma prawo wybić się
na niepodległość
i zaistnieć jako dzieło sztuki
o globalnej jasności wyrazu
świadectwo czystości rasowej
nie będzie potrzebne
ani wypis z księgi meldunkowej
jeśli to organ krwiopijcy
to każdy
wytrawny światowiec napomknie
o agresywnym biznesie
a jeśli kretyna
to wszyscy klękną z podziwu
że tak sprytnie się ustawił

Nie oczekuję zuchwale
że to wszystko dla mnie

Soleczniki (lit. Šalčininkai) położone w odległości 45 km na południe od Wilna, nad rzeką Solczą, przy szosie biegnącej do Lidy i Nowogródka, to jedno z największych skupisk Polaków na Litwie. Chociaż liczy sobie zaledwie 7 tysięcy mieszkańców, sprawia wrażenie dość dużego miasta. Jego największą ozdobą jest neoklasycystyczny pałac Wagnerów, polskiej rodziny pochodzącej z Pomorza. Nim Wagnerowie stali się właścicielami Solecznik Wielkich – tak w przeszłości nazywały się Soleczniki w odróżnieniu od położonych w pobliżu Solecznik Małych – należały one do Hlebowiczów (od XIV w.), potem Radziwiłłów, Lackich i Chodkiewiczów. W 1823 r. Soleczniki Wielkie kupił za 35 tysięcy rubli Karol Ferdynand hr. Wagner (1786–1863) herbu Lew, żonaty z Anną z Feldmanów herbu Drzewica, syn Marcina Wagnera, królewskiego aptekarza, dowódcy oddziału kosynierów podczas insurekcji

„Samotność płynie całymi rzekami".
Rainer Maria Rilke


Poniższe rozważania nie pretendują do wyczerpującego omówienia problemu samotności artysty, naświetlenia wszystkich jego źródeł w celu ich skatalogowania i zrozumienia, a są jedynie kolejnym głosem – być może zbyt niepewnym, by został usłyszanym, być może nic nie znaczącym – w toczącej się od lat dyskusji.

Burza od-
jechała piorunem
Żółte wody wyschły
na glinianych polach.

prawda tak niewygodna jak za ciasne buty
gdy pijemy aż do dna ze źródeł zatrutych

zachłysnąć się nie sposób trucizna się sączy
kropelka za kropelką kto do nas dołączy

Bilans firmy                        

Oto wyniki roku ubiegłego
zamknięto bilans i… księgowego.

Po wyborach                        

Prawie zawsze po wyborach
wracają nawyki stare.
Kończy się obiecywanie,
zaczyna kabaret.

1991
Początkowo pierwsze objawy, które pojawiły się u mnie w wieku piętnastu lat wyglądały na głęboki zespół natręctw myślowych, potem objawiła się duża depresja. Początek wielkiego wysiłku, jakim jest dojrzewanie zbiegł się w czasie z pierwszymi niepokojącymi sygnałami, że coś zaczyna się złego dziać w mojej młodej psychice.

Zbigniew Jankowski (ur. 1951 r. w Bydgoszczy) to poeta mądry. Zaiste rzadka to cecha wśród tych, którzy mienią się układaczami wierszy. Wzięła się ona z podporządkowania swej twórczości Bogu, miłości i.... morzu! W tej triadzie tkwi wielka siła poezji Zbigniewa Jankowskiego. O nowym tomie Zaraz przyjdzie Krzysztof Kuczkowski pisze: Pragnienia i idee obecne w poezji Zbigniewa Jankowskiego o kilka już dekad, w tomie „Zaraz przyjdzie" uzyskały nowy wymiar. Są wysubtelnione i podniesione na niespotykany we współczesnej poezji poziom doświadczenia duchowego, któremu dorównuje wysokiej próby obrazowanie poetyckie. 
We wspomnianej triadzie u Jankowskiego dominuje przede wszystkim miłość. Poeta jawnie mówi o swoim wielkim kochaniu, ukochaniu. Rozkochaniu. Czytamy o tym w pięknym wierszu Danse vital opatrzonym dedykacją: Tobie, Tereniu kochana, jedyna. Cóż może powiedzieć czytelnik? Tylko może zazdrościć. I życzyć adresatce, bardzo chorującej, aby choroba okazała się... tchórzem i precz uciekła, aby została jedynie niezwyciężona – jak zawsze – miłość!
Wiersze Jankowskiego w tomie Zaraz przyjdzie to dowody miłości do Boga. Tego w pierwszym rzędzie, którego widzimy w ramionach Matki – Piety.  Jego codzienne poznanie-doznanie zapewne było inspiracją do powstania takiego wyznania poety:

Lubi drwić z innych. Ma
w sobie spore pokłady
ambicji.
Konstruuje sytuacje, często anty-
liryczne. Składa je
w słowa nie zawsze
przekonujące czytającego. Późno
w noc składa siwą brodę

Kobiety po poetach żyją jeszcze długo
jakby je wiodła przed siebie jakaś mleczna droga
jakiś wers z wiersza męża i jego choroba
Jego modlitwy do siebie jego nocne płacze
jego szpitalne drogi – stos jego odznaczeń
Jego zdrady kłamstwa i późne powroty
psy jego ulubione i umarłe koty
Wdowy po poetach mają siłę wilczą
one mówią ich wierszem nawet kiedy milczą
Mężowie odpłynęli w Charonowej łodzi
a dla nich słońce wciąż od nowa wschodzi

Nieczęsto zdarzało się w dziejach Rosji, aby o władcy na tronie Romanowów wypowiadano tak diametralnie przeciwstawne opinie, jak o Piotrze III i za jego życia i po śmierci. Z jednej strony historycy nie szczędzili mu czarnych barw.

Znudziła mi się wielka miłość

Nie być można myślami

Tęsknić można tylko fizycznie

Wybór tak żałosny że aż poważny

Gdy pisze o tobie

Możesz mnie kochać

Jak Pismo nakazuje

Mechanicznie

Ruchy organicystyczne

Zwierzęce

Ale ja oczekuję szorstkiego

Pomruku wstępnego

Rozwinięcia rozwijającego do końca

Utwór poetycki, w przeciwieństwie do posługujących się językiem uniwersalnym dzieł muzycznych czy plastycznych, jest organicznie związany z językiem w którym powstawał i niezwykle rzadko może on zabłysnąć pełnią swej urody w przekładzie. Zapewne niejeden polski miłośnik poezji, który w ostatnim półwieczu sięgał po słynny poemat Aleksandra Puszkina „Eugeniusz Oniegin", doznawał uczucia rozczarowania i zadawał sobie pytanie: jak ten ociężały, napisany niezbyt pięknym językiem i nie odznaczający się szczególnym urokiem poetyckim utwór, mógł zyskać sławę arcydzieła? Dzieje się tak za sprawą polskiego przekładu pióra Adama Ważyka, poety niezbyt wysokiego lotu, o którym krążył kiedyś żarcik przypisywany Tuwimowi:

WPROWADZENIE

Chciałbym powiedzieć, że czasami przyjemne jest być w błędzie. Nie miałem racji. Na początku lutego dyskutowaliśmy z moją koleżanką, Eleną Ponomariewą, o tym, czy uda się nam przyłączyć Krym. Byłem pesymistą i szansę na to oceniłem na 10%. Nie uda się, bo Zachód będzie reagować agresywnie, a nasze władze nie mają dość odwagi. Elena powiedziała, że przeciwnie, daje nam 90% szans na to, że przyłączymy Krym, i 10% szans, że się to nie stanie. Okazało się, że ona miała rację, a ja się myliłem.

obrzydliwie nijacy zastraszeni wiecznie
kultowi przeciętności bez reszty oddani
kto ponad nich wyrasta tego mają za nic
w kręgu sobie podobnych czują się bezpiecznie

Żyjemy w trzecim tysiącleciu ery nowożytnej. Wydaje się, że wiedza daje nam nowe, wspaniałe możliwości… Mamy dostęp do techniki umożliwiającej robienie rzeczy, które były uważane za wytwory fantazji w wiekach ubiegłych… A jednak od pradziejów nie zmieniła się lista naszych spraw najważniejszych…